16 Mayıs 2013 Perşembe

Farsça Dilbilgisi - Mehmet Kanar


Farsça Dilbilgisi - Mehmet Kanar

Alfabe
A, a, â آ
A, a, â,e,i,u     ا ء إ ؤأ
B,        ب
P, p      پ
T, t      ت
S, s      ث
C, c     ج
Ç, ç     چ
H, h     ح
H, h (gırtlaktan) خ
D, d     د
Z, z      ذ
R, r      ر
Z, z      ز
J, j       ژ
S, s      س
Ş, ş      ش
S, s      ص
Z, z      ض
T, t      ط
Z, z      ظ
A, a, U, u, İ, i ع
G, g, Ğ, ğ        غ
F, f      ف
K, k     ق
K, k     ک
G, g     گ
L, l      ل
M, m   م
N, n     ن
V,v, U,u, Û, û, O, o   و
H, h     ه
Y, y, İ, İ, Î, î   ی

ث ح ذ ص ض ط ظ ع غ 
bu harfler Arap diline özgü harfler olup, telaffuzu Türkçede olduğu gibidir.

Fiil
Farsça’da fiil masdarları iki çeşittir. Sonu دن ( d-den) ile biten ve sonu تن (-ten) ile biten masdarlar.
Dîden ديدن (dî-den) gör-mek
Reften رفتن (ref-ten) gitmek gibi.

Bütün fiil çekimleri masdarlardan elde edilen iki kök esas alınarak yapılır.
Birincisi, geçmiş zaman gövdesi (mâzî kökü), ikincisi, geniş zaman gövdesi (hal kökü)dür.

Geçmiş zaman gövdesi, masdarın sonundaki ن (nun) harfinin atılması ile elde edilir.
(reften / reft) “gitti”.

Fiillerin geniş zaman gövdeleri aynı zamanda o fiillerin emir ikinci tekil şahıslarıdır.
ديدن (dîden) görmek بين (bîn) gör



Ortaçlar
Bir fiilin geniş zaman gövdesinin sonuna ( ه ) harfinin getirilmesi ile edilgen ortaç (ism-i mef’ûl) elde edilir.
ديده / Dîde= görmüş
رفته  / Refte= gitmiş

Geniş zaman gövdesinin sonuna (â, ân, ende) آ، آن، هاند ekleri getirilerek etken ortaç (ism-i fâil) elde edilir.


بينا / Bînâ (gören, görücü)
بينان / Bînân (gören, görerek)
بينده / Bînende (gören)
روا / Revâ (giden)
روان / Revân (giden, giderek)
رونده / Revende (giden)

Gerçek etken ortaç “ende” ekiyle türetilen şekildir.

Fiil masdarının sonuna liyâkat ya’sı denilen “ya” harfi getirilerek gelecek zaman ortacı oluşturulur.
ديدن) ديدنی) / (Dîdenî) görülmeye değer, görülecek

Bir fiilin geniş zaman gövdesinin sonuna “-iş” ش , geçmiş zaman gövdesinin sonuna âr” آر ekleri getirilmek suretiyle yeni isim türetmek mümkündür.

Fiil Çekimi
Geçmiş zaman gövdesi esas alınarak çekilen fiillerde sırasıyla şu ek fiiller kullanılır:
Birinci tekil şahıs        em م im
İkinci tekil şahıs         î ی sin
Üçüncü tekil şahıs      - -
Birinci çoğul şahıs      îm يم ik
İkinci çoğul şahıs        îd يد niz
Üçüncü çoğul şahıs    end ند ler
Üçüncü tekil şahıs geniş zaman gövdesinin sonuna (ed) د eki getirilir.

Fiilin edilgen ortacının esas alındığı çekimlerde edilgen ortacın ardından sırasıyla şu ekler getirilir:
Birinci tekil şahıs        em ما im
İkinci tekil şahıs         î ای sin
Üçüncü tekil şahıs      est است dir
Birinci çoğul şahıs      îm ايم iz
İkinci çoğul şahıs        îd ايد siniz
Üçüncü çoğul şahıs    end اند lerdir
استن veya هستن (-imek) masdarı şöyle çekilir:
هستند هستيد هستيم هست هستی هستم

Esten استن fiilinin yalnız üçüncü tekil şahsı kullanılır. است Bu fiil isim, sıfat ve zamirlerle birleşebilir.
آموزگارم Âmûzgârem / öğretmenim
آموزگادی Âmûzgârî / öğretmensin
آموزگادست Âmûzgârest / öğretmendir
آموزگاريم Âmûzgârîm / öğretmeniz
آموزگاريد Âmûzgârîd / öğretmensiniz
آموزگارند Âmûzgârend / öğretmendirler

Yapıları söz konusu olduğunda Farsça’da beş çeşit fiil vardır.
1.sade fiil gitmek رفتن
2.önekli fiil geri dönmek برگشتن
3.birleşik fiil soru sormak كردن سؤال
4.dönüşlü fiil hoşuna gitmek (ار) آمدن كسى خوش
5.deyim fiil inadı bırakmak  آمدن پايين ارخرشيطان

Fiil Zamanları
Di’li Geçmiş Zaman
Sade fiil olarak dîden (görmek) masdarının -di’li geçmiş zamanı
Dîdem / gördüm ديدم
Dîdî  / gördün ديدی
Dîd / gördü ديد
Dîdîm / gördük ديديم
Dîdîd / gördünüz ديديد
Dîdend / gördüler ديدند

Ber horden (rastlamak) masdarının –di’li geçmiş zamanını çekelim.
Ber hordem / rastladım برخوردم
Ber hordî / rastladın برخوردی
Ber hord / rastladı برخورد
Ber hordîm / rastladık برخورديم
Ber hordîd / rastladınız برخورديد
Ber hordend / rastladılar برخوردند

Bu fiillerin -di’li geçmiş zamanlarının olumsuz şekilleri:
Nedîdem / görmedim نديدم
Nedîdî / görmedin نديدی
Nedîd / görmedi نديد
Nedîdîm / görmedik نديديم
Nedîdîd / görmediniz نديديد
Nedîdend / görmediler نديدند

Ber nehordem / rastlamadım   نخوردم بر
Ber nehordî / rastlamadın برنخوردی
Ber nehord / rastlamadı برنخورد
Ber nehordîm / rastlamadık  نخورديم بر
Ber nehordîd / rastlamadınız برنخورديد
Ber nehordend / rastlamadılar برنخوردن

ŞİMDİKİ ZAMANIN VE GENİŞ ZAMANIN HİKÂYELERİ
Farsça’da şimdiki zamanın ve geniş zamanın hikâyeleri aynı şekilde çekilir.
Bir fiili bu zamanlarda çekebilmek için geçmiş zaman gövdesinin başına, mî می eki getirilir. Önekli ve birleşik fiillerde bu ek daima asıl fiilin önünde yer alır.
Şimdiki veya geniş zamanın hikâyesinin olumsuz çekimini yapmak için “mî ” ekinin başına “ne” olumsuzluk eki getirilir ve altı şahısta da “nemî ” نمی eki tekrarlanır.

Mî dîdem görüyordum, görürdüm می ديدم
Mî dîdî görüyordun, görürdün می ديدی
Mî dîd görüyordu, görürdü می ديد
Mî dîdîm görüyorduk, görürdük می ديديم
Mî dîdîd görüyordunuz, görürdünüz می ديديد
Mî dîdend görüyorlardı, görürlerdi می ديدند

Ber mî geştem dönüyordum, dönerdim برمی گشتم
Ber mî geştî dönüyordun, dönerdin برمی گشتی
Ber mî geşt dönüyordu, dönerdi برمی گشت
Ber mî geştîm dönüyorduk, dönerdik برمی گشتيم
Ber mî geştîd dönüyordunuz, dönerdiniz برمی گشتيد
Ber mî geştend dönüyorlardı, dönerlerdi برمی گشتند

ŞİMDİKİ ZAMAN
Şimdiki zaman, çekilmesi gereken fiilin geniş zaman gövdesinin başına “mî ” ve sonuna çekim ekleri getirilerek elde edilir. Olumsuz şimdiki zaman çekimlerinde olumsuzluk eki olan “ne” ن daima “mî ” ekinin başında bulunur.
Reften (gitmek) رفتن geniş zaman gövdesi rev ور

Mî revem gidiyorum می روم
Mî revî gidiyorsun ميروی
Mî reved gidiyor می رود
Mî revîm gidiyoruz می رويم
Mî revîd gidiyorsunuz می رويد
Mî revend gidiyorlar می روند

Olumsuz çekim:
Nemî revem gitmiyorum نمی روم
Nemî revî gitmiyorsun نمی روی
Nemî reved gitmiyor نمی رود
Nemî revîm gitmiyoruz نمی رويم
Nemî revîd gitmiyorsunuz نمی رويد
Nemî revend gitmiyorlar نمی روند

GENİŞ ZAMAN
Modern Farsça’da sadece şiirde kullanım alanı bulur. Geniş zaman Modern Farsça’da daha çok şimdiki zaman ile ifade edilir.

Revem / giderim         روم
Revî / gidersin            روی
Reved / gider              رود
Revîm / gideriz           رويم
Revîd / gidersiniz       رويد
Revend / giderler        روند

Olumsuz çekim şekli
Nemî revem gitmem نمی روم
Nemî revî gitmezsin نمی روی
Nemî reved gitmez نمی رود
Nemî revîm gitmeyiz نمی رويم
Nemî revîd gitmezsiniz نمی رويد
Nemî revend gitmezler نمی روند

İSTEK KİPİ- GENİŞ ZAMAN
Şart cümlelerinde ve yan cümlelerde kullanılan bu zaman geniş zaman çekimi ile aynı olmakla birlikte, çok defa çekilen fiilin başına “be” ب edatı getirilir. Olumsuz çekim yapılırken bu edat düşer ve yerini olumsuzluk eki “ne” ن alır.

Berevem / gideyim     بروم
Berevî  / gidesin         بروی
Bereved / gide            برود
Berevîm / gidelim       برويم
Berevîd / gidesiniz     برويد
Berevend / gideler      بروند

İSTEK KİPİ- GEÇMİŞ ZAMAN
Bir fiilin edilgen ortacından sonra “bûden” fiilinin geniş zamanı çekilerek elde edilir. Bu zaman, daha çok ara cümlelerde veya “ki” که ve “şâyed” شايد gibi bağlaçlardan sonra gelen cümlelerde kullanılır.

Gitmiş olayım (ki) refte bâşem که رفته باشم
Gitmiş olasın (ki) refte bâşî که رفته باشی
Gitmiş ola (ki) refte bâşed که رفته باشد
Gitmiş olalım (ki) refte bâşîm که رفته باشيم
Gitmiş olasınız (ki) refte bâşîd که رفته باشيد
Gitmiş olalar (ki) refte bâşend که رفته باشند

Olumsuz çekim yapılırken olumsuzluk eki “ne” ن daima edilgen ortacın başında bulunur.

نرفته باشم        نرفته باشی          نرفته باشد
Nerefte bâşem    nerefte bâşî     nerefte bâşed
نرفته باشيم        نرفته باشيد         نرفته باشند

Nerefte bâşîm     nerefte bâşîd    nerefte bâşend

EMİR
Farsça’da emrin ikinci tekil şahıs ve ikinci çoğul şahıs olmak üzere yalnız iki şekli vardır. Bir fiilin geniş zaman gövdesi aynı zamanda o fiilin emir kipinin ikinci tekil şahsıdır.
İkinci çoğul şahısta geniş zaman gövdesinin sonuna “îd” يد eki getirilir:
Reften رفتن rev, rov رو git
Revîd رويد gidin, gidiniz

Farsça’da emir kipinin başına genellikle “be” ب edatı getirilir.
Berev, boro برو git
Berevîd برويد gidin, gidiniz

Emrin olumsuz şekli, emir fiilinin başına olumsuzluk edatı “ne” ن nin getirilmesiyle elde edilir.
Merev, merov مرو gitme
Merevîd مرويد gitmeyin, gitmeyiniz

Modern Farsça’da olumsuz emir fiillerinde “me” م edatı yerine “ne” ن edatı kullanılır.
Nerev, nero نرو gitme
Nerevîd نرويد gitmeyin, gitmeyiniz

-MİŞ’Lİ GEÇMİŞ ZAMAN
Fiilin edilgen ortacının sonuna fiil çekim ekleri getirilerek elde edilir. Olumsuzluk belirten “ne” ن edatı daima edilgen ortacın başında bulunur.

Gitmişim refte’em رفته ام
Gitmişsin refte’î رفته ای
Gitmiş(tir) refte (est) رفته است
Gitmişiz refte’îm رفته ايم
Gitmişsiniz refte’îd رفته ايد
Gitmişler(dir) refte’end رفته اند
Gitmemişim nerefte’em نرفته ام
Gitmemişsin nerefte’î نرفته ای
Gitmemiş(tir) nerefte(est) نرفته است
Gitmemişiz nerefte’îm نرفته ايم
Gitmemişsiniz nerefte’end نرفته ايد
Gitmemişler(dir) nerefte’end نرفته اند

-miş’li geçmiş zaman modern Farsça’da –di’li geçmiş zaman yerinde de kullanılmaktadır:


-MİŞ’Lİ GEÇMİŞ ZAMANIN HİKÂYESİ
Fiilin edilgen ortacından sonra “bûden=olmak” بودن yardımcı fiili getirilir. Çekim sırasında sadece yardımcı fiil değişikliğe uğrar. Olumsuz çekim yapılırken olumsuzluk bildiren “ne” ن harfi edilgen ortacın başına getirilir.

Gitmiştim refte bûdem رفته بودم
Gitmiştin refte bûdî رفته بودی
Gitmişti refte bûd رفته بود
Gitmiştik refte bûdîm رفته بوديم
Gitmiştiniz refte bûdîd رفته بوديد
Gitmişlerdi refte bûdend رفته بودند

Olumsuz çekim:
Gitmemiştim nerefte bûdem ندفته بودم
Gitmemiştin nerefte bûdî نرفته بودی
Gitmemişti nerefte bûd نرفته بود
Gitmemiştik nerefte bûdîm نرفته بوديم
Gitmemiştiniz nerefte bûdîd نرفته بوديد
Gitmemişlerdi nerefte bûdend نرفته بودند

GELECEK ZAMAN
Bir fiilin geçmiş zaman gövdesinin başına “hâsten=istemek” خواستن yardımcı fiilinin geniş zamanının getirilmesiyle elde edilir. Yardımcı fiilin altı şahsa göre çekimi yapılırken geçmiş zaman gövdesi değişikliğe uğramaz.
Gelecek zamanın olumsuz şekli çekilirken yardımcı fiilin başına olumsuz eki olan “ne” ن edatı getirilir:

Sade fiil: gitmek reften رفتن
Gideceğim hâhem reft خواهم رفت
Gideceksin hâhî reft خواهی رفت
Gidecek hâhed reft خواهد رفت
Gideceğiz hâhîm reft خواهيم رفت
Gideceksiniz hâhîd reft خواهيد رفت
Gidecekler hâhend reft خواهند رفت
Gitmeyeceğim nehâhem reft نخواهم رفت
Gitmeyeceksin nehâhî reft نخواهی رفت
Gitmeyecek nehâhed reft نخواهد رفت
Gitmeyeceğiz nehâhîm reft نخواهيم رفت
Gitmeyeceksiniz nehâhîd reft نخواهيد رفت
Gitmeyecekler nehâhend reft نخواهند رفت

MÂZÎ-Yİ MELMÛS
Bu çekim şekli on dokuzuncu yüzyılda Avrupa dillerinden yapılan çeviriler yoluyla Farsça’ya girmiştir. Şimdiki veya geniş zamanın hikâyesi yerinde kullanılır. Geçmişteki bir zaman dilimi içinde süreklilik gösteren eylemlerin ifadesinde bu zamandan yararlanılır. Bunun için önce “dâşten=sahip olmak” داشتن masdarının -di’li geçmiş zamanı, bunun ardından ilgili fiilin şimdiki zamanının hikayesi çekilir.
Önekli ve birleşik fiillerde yardımcı fiil başta kalır.
Bu zamanın olumsuz çekimi yoktur.

Sade fiil: gitmek reften رفتن
Gitmekteydim, gidiyordum dâştem mî reftem داشتم می رفتم
Gitmekteydin, gidiyordun dâştî mî reftî داشتی می رفتی
Gitmekteydi, gidiyordu dâşt mî reft داشت می رفت
Gitmekteydik, gidiyorduk dâştîm mî reftîm داشتيم می رفتيم
Gitmekteydiniz, gidiyordunuz dâştîd mî reftîd داشتيد می رفتيد
Gitmekteydiler, gidiyorlardı dâştend mî reftend داشتند می رفتند

MUZÂRÎ’-İ MELMÛS
Bu çekim şekli de “mâzî-yi melmûs” gibi sonradan Farsça’ya girmiş olup, şimdiki zaman ve yakın gelecek zaman yerinde kullanılmaktadır.
Fiilin şimdiki zamanından önce “dâşten” داشتن yardımcı fiilinin geniş zamanı çekilir.
Bu zamanın da olumsuz çekimi yapılmaz.
(şu anda) gidiyorum, gitmekteyim dârem mî revem دارم می روم
(şu anda) gidiyorsun, gitmektesin dârî mî revî داری می روی
(şu anda) gidiyor, gitmektedir dâred mî reved دارد می رود
(şu anda) gidiyoruz, gitmekteyiz dârîm mî revîm داريم می رويم
(şu anda) gidiyorsunuz, gitmektesiniz dârîd mî revîd داريد می رويد
(şu anda) gidiyorlar, gitmekteler dârend mî revend دارند می روند

ŞİMDİKİ VEYA GENİŞ ZAMANIN RİVAYETİ
-miş’li geçmiş zaman çekiminde fiilin başına “mî” edatının getirilmesiyle elde edilir.
Gidiyormuşum mî refte’em می رفته ام
Gidiyormuşsun mî refte’î می رفته ای
Gidiyormuş mî refte’(est) می رفته است
Gidiyormuşuz mî refte’îm می رفته ايم
Gidiyormuşsunuz mî refte’îd می رفته ايد
Gidiyorlarmış mî refte’end می رفته اند

GELECEK ZAMANIN HİKÂYESİ
Bu zamanın Farsça’da tam karşılığı yoktur. Böyle bir ifade için çeşitli kalıplardan yararlanılır:
Gidecektim mî hâstem berevem می خواستم بروم
Gidecektim binâ bûd berevem بنا بود بروم
Gidecektim karâr bûd berevem قرار بود بروم
Gidecektim mî bâyest berevem می بايست بروم

YETERLİLİK
Bir fiilinin yeterliliğinin istenilen zamanının çekilebilmesi için “tevânisten=muktedir olmak, gücü olmak” توانستن yardımcı fiili kullanılır.
Modern Farsça’da istenilen zamana göre yapılan yardımcı fiil çekiminden sonra asıl fiil de istek kipinde çekilir.
Klasik Farsça’da ise, asıl fiil geçmiş zaman gövdesi halinde kalarak hiçbir şahısta değişikliğe uğramaz. Olumsuzluk bildiren “ne” ن harfi yardımcı fiilin başında bulunur.
Yeterlilik Şimdiki Zaman Çekimi:
Modern Farsça’da yeterliliğin şimdiki ve geniş zamanları aynı şekilde ifade edilir.
Sade Fiil Çekimi: gitmek reften رفتن

Gidebiliyorum, gidebilirim mîtevânem berevem می توانم بروم
Gidebiliyorsun, gidebilirsin mîtevânî berevî می توانی بروی
Gidebiliyor, gidebilir mîtevâned bereved می تواند برود
Gidebiliyoruz, gidebiliriz mîtevânîm berevîm می توانيم برويم
Gidebiliyorsunuz, gidebilirsiniz mîtevânîd berevîd می توانيد برويد
Gidebiliyorlar, gidebilirler mîtevânend berevend می توانند بروند
Olumsuz çekim:
Gidemiyorum, gidemem nemîtevânim berevem نمی توانم بروم
Gidemiyorsun, gidemezsin nemîtevânî berevî نمی توانی بروی
Gidemiyor, gidemez nemîtevâned bereved نمی تواند برود
Gidemiyoruz, gidemeyiz nemîtevânîm berevîm می توانيم برويمن
Gidemiyorsunuz, gidemezsiniz nemîtevânîd berevîd نمی توانيد برويد
Gidemiyorlar, gidemezler nemîtevânend berevend نمی توانند بروند

Önekli ve birleşik fiil çekimleri:
Dönmek ber geşten برگشتن
Dönebiliyorum, dönebilirim mîtevânem bergerdem می توانم بر گردم
Dönebiliyorsun, dönebilirsin mîtevânî bergerdî می توانی برگردی
Dönebiliyor, dönebilir mîtevâned bergerded می تواند برگردد
Dönebiliyoruz, dönebiliriz mîtevânîm bergerdîm می تئانيم برگرديم
Dönebiliyorsunuz, dönebilirsiniz mîtevânîd bergerdîd می توانييد برگرديد
Dönebiliyorlar, dönebilirler mîtevânend bergerdend می توانند برگردند
Olumsuz çekim
Dönemiyorum, dönemem nemîtevânem bergerdem نمی توانم برگردم
Dönemiyorsun, dönemezsin nemîtevânî bergerdî نمی توانی رگردی
Dönemiyor, dönemez nemîtevâned bergerded نمی تواند برگردد
Dönemiyoruz, dönemeyiz nemîtevânîm bergerdîm نمی توانيم برگرديم
Dönemiyorsunuz, dönemezsiniz nemîtevânîd bergerdîd نمی توانيد برگرديد
Dönemiyorlar, dönemezler nemîtevânend bergerdend نمی توانند برگردند

Cevap vermek cevâb dâden جواب دادن
Cevap verebiliyorum, cevap verebilirim mîtevânem cevâb bedehem می توانم جواب بدهم
Cevap verebiliyorsun, cevap verebilirsin mîtevânî cevâb bedehî می توانی جواب بدهی
Cevap verebiliyor, cevap verebilir mîtevâned cevâb bedehed می تواند جواب بدهد
Cevap verebiliyoruz, cevap verebiliriz mîtevânîm cevâb bedehîm می توانيم جواب بدهيم
Cevap verebiliyorsunuz, cevap verebilirsiniz mîtevânîd cevâb bedehîd می توانيد چواب بدهيد
Cevap verebiliyorlar, cevap verebilirler mîtevânend cevâb bedehend می توانند جواب بدهند

Yeterlilik Şimdiki Zamanın Klasik Farsça Kurallarına Göre Çekimi:
Gidebiliyorum, gidebilirim mîtevânem reft می توانم رفت
Gidebiliyorsun, gidebilirsin mîtevânî reft می توانی رفت
Gidebiliyor, gidebilir mîtevâned reft می تواند رفت
Gidebiliyoruz, gidebiliriz mîtevânîdreft می توانيم رفت
Gidebiliyorsunuz, gidebilirsiniz mîtevânîd reft می توانيد رفت
Gidebiliyorlar, gidebilirler mîtevânend reft می توانند رفت

Olumsuz çekim:
Gidemiyorum, gidemem nemîtevânem reft نمی توانم رفت
Gidemiyorsun, gidemezsin nemîtevânî reft نمی توانی رفت
Gidemiyor, gidemez nemîtevâned reft نمی تواند رفت
Gidemiyoruz, gidemeyiz nemîtevânîdreft نمی توانيم رفت
Gidemiyorsunuz, gidemezsiniz nemîtevânîd reft نمی توانييد رفت
Gidemiyorlar, gidemezler nemîtevânend reft نمی توانند رفت

Yeterlilik Geniş Zaman Çekimi:
Modern Farsça’da bu zaman daha çok şimdiki zaman ile ifade edilir.
Klasik Farsça’daki çekimi:
Gidebilirim tevânem reft توانم رفت
Gidebilirsin tevânî reft توانی رفت
Gidebilir tevâned reft تواند رفت
Gidebiliriz tevânîm reft توانيم رفت
Gidebilirsiniz tevânîd reft توانيد رفت
Gidebilirler tevânend reft توانند رفت
Olumsuz çekim:
Gidemem netevânem reft نتوانم رفت
Gidemezsin netevânî reft نتوانی رفت
Gidemez netevâned reft نتواند رفت
Gidemeyiz netevânîm reft نتوانيم رفت
Gidemezsiniz netevânîd reft نتوانيد رفت
Gidemezler netevânend reft نتوانند رفت

Yeterlilik –di’li Geçmiş Zaman Çekimi:
Sade Fiil Çekimi: gitmek reften رفتن
Gidebildim tevânistem berevem توانستم بروم
Gidebildin tevânistî berevî توانستی بروی
Gidebildi tevânist bereved توانست برود
Gidebildik tevânistîm berevîm توانستيم برويم
Gidebildiniz tevânistîd berevîd توانستيد برويد
Gidebildiler tevânistend berevend توانستند بروند

Olumsuz Çekim:
Gidemedim netevânistem berevem نتوانستم بروم
Gidemedin netevânistî berevî نتوانستی بروی
Gidemedi netevânist bereved نتوانست برود
Gidemedik netevânistîm berevîm نتوانستيم برويم
Gidemediniz netevânistîd berevîd نتوانستيد برويد
Gidemediler netevânistend berevend نتوانستند بروند

Birleşik Fiil Çekimi:
Cevap verebildim tevânistem cevâb bedehem توانستم جواب بدهم
Cevap verebildin tevânistî cevâb bedehî توانستی جواب بدهی
Cevap verebildi tevânist cevâb bedehed توانست جواب بدهد
Cevap verebildik tevânistîm cevâb bedehîm توانستيم جواب بدهيم
Cevap verebildiniz tevânistîd cevâb bedehîd نوانستيد جواب بدهيد
Cevap verebildiler tevânistend cevâb bedehend توانستند جواب بدهند
Olumsuz Çekim:
Cevap veremedim netevânistem cevâb bedehem نتوانستم جواب بدهم
Cevap veremedin netevânistî cevâb bedehî نتوانستی جواب بدهی
Cevap veremedi netevânist cevâb bedehed نتوانست جواب بدهد
Cevap veremedik netevânistîm cevâb bedehîm نتوانستيم جواب بدهيم
Cevap veremediniz netevânistîd cevâb bedehîd نتوانستيد جواب بدهيد
Cevap veremediler netevânistend cevâb bedehend نتوانستند جواب بدهند

Yeterlilik Şimdiki Zamanın Hikayesi
Gidebiliyordum, gidebilirdim mîtevânistem berevem می توانستم بروم
Gidebiliyordun, gidebilirdin mîtevânistî berevî می توانستی بروی
Gidebiliyordu, gidebilirdi mîtevânist bereved می توانست برود
Gidebiliyorduk, gidebilirdik mîtevânistîm berevîm می توانستيم برويم
Gidebiliyordunuz, gidebilirdiniz mîtevânistîd berevîd می توانستيد برويد
Gidebiliyorlardı, gidebilirlerdi mîtevânistend berevend می توانستند بروند

Yeterlilik –miş’li Geçmiş Zaman
Gidebilmişim tevâniste’em berevem توانسته ام بروم
Gidebilmişsin tevâniste’î berevî توانسته ای بروی
Gidebilmiş(tir) tevâniste’est bereved توانسته است برود
Gidebilmişiz tevâniste’îm berevîm توانسته ايم برويم
Gidebilmişsiniz tevâniste’îd berevîd توانسته ايد برويد
Gidebilmişler(dir) tevâniste’end berevend توانسته اند بروند

Yeterlilik –miş’li Geçmiş Zamanın Hikayesi
Gidebilmiştim tevâniste bûdem berevem توانسته بودم بروم
Gidebilmiştin tevâniste bûdî berevî توانسته بودی بروی
Gidebilmişti tevâniste bûd bereved توانسته بود برود
Gidebilmiştik tevâniste bûdîm berevîm توانسته بوديم برويم
Gidebilmiştiniz tevâniste bûdîd berevîd توانسته بوديد برويد
Gidebilmişlerdi tevâniste bûdend berevend توانسته بودند بروند

Yeterlilik Gelecek Zaman
Gidebileceğim hâhem tevânist berevem خواهم توانست بروم
Gidebileceksin hâhî tevânist berevî خواهی توانست بروی
Gidebilecek hâhed tevânist bereved خواهد تئوانست برود
Gidebileceğiz hâhîm tevânist berevîm خواهيم توانست برويم
Gidebileceksiniz hâhîd tevânist berevîd خواهيد توانست برويد
Gidebilecekler hâhend tevânist berevend خواهند توانست بروند

Afganistan’da konuşulan Farsça’da bu çekimin yanı sıra, fiilin edilgen ortacından sonra
“tevânisten” (muktedir olmak) fiilinin istenilen zamanının getirildiği bir çekim şekli daha
vardır. 
Gidebiliyorum refte mîtevânem رفته می توانم
Gidebiliyorsun refte mîtevânî رفته می توانی
Gidebiliyor refte mîtevâned رفته می تواند
Gidebiliyoruz refte mîtevânîm رفته می توانيم
Gidebiliyorsunuz refte mîtevânîd رفته می توانيد
Gidebiliyorlar refte mîtevânend رفته می توانند
Olumsuz çekim:
Gidemiyorum refte nemîtevânem رفته نمی توانم
Gidemiyorsun refte nemîtevânî رفته نمی توانی
Gidemiyor refte nemîtevâned رفته نمی تواند
Gidemiyoruz refte nemîtevânîm رفته نمی توانيم
Gidemiyorsunuz refte nemîtevânîd رفته نمی توانيد
Gidemiyorlar refte nemîtevânend رفته نمی توانند

MUTLAK YETERLİLİK
“tevânisten” (=muktedir olmak) توانستن yardımcı fiilinin geniş zaman gövdesi “tevân”
توان ‘ın sonuna istenilen fiilin fiilin geçmiş zaman gövdesi getirilerek elde edilir. Örneğin:
tevân+goften>goft söylenebilir  توان> گفتن >گفت
Ayrıca, “tevân” yerine “mîtevân” می توان şekli de kullanılmaktadır.
Modern Farsça’da tevân توان ve mîtevân ن توا می  yanında mîşeved د شو می fiili de kullanılır.

Mutlak yeterliliğin hikâyesi Farsça’da “şoden” (=olmak) شدن yardımcı fiilinin şimdiki zamanının hikâyesinden yararlanılarak yapılmaktadır.
Mîşod goft söylenebilirdi, denilebilirdi می شد گفت
Nemîşod goft söylenemezdi, denilemezdi نمی شد گفت

GEREKLİLİK
Farsça’da gereklilik kipi “bâyesten” (=gerekmek, lazım olmak) بايستن , şâyesten (=yaraşmak) شايستن ve “sezîden” (=layık olmak, değmek) سزيدن yardımcı fiilleriyle yapılır.
Ancak, Modern Farsça’da “bâyesten” yardımcı fiili kullanılır.
Gereklilik Geniş Zaman ve Şimdiki Zaman Çekimi:

Gitmeliyim, gitmem gerekiyor bâyed berevem بايد بروم
Gitmelisin, gitmen gerekiyor bâyed berevî بايد بدوی
Gitmeli, gitmesi gerekiyor bâyed bereved بايد برود
Gitmeliyiz, gitmemiz gerekiyor bâyed berevîm بايد برويم
Gitmelisiniz, gitmeniz gerekiyor bâyed berevîd بايد برويد
Gitmeliler, gitmeleri gerekiyor bâyed berevend بايد بروند
Gitmemeliyim nebâyed berevem نبايد بروم
Gitmemelisin nebâyed berevî نبايد بروی
Gitmemeli nebâyed bereved نبايد برود
Gitmemeliyiz nebâyed berevîm نبايد برويم
Gitmemelisiniz nebâyed berevîd نبايد برويد
Gitmemeliler nebâyed berevend نبايد بروند

Önekli ve birleşik fiillerin çekimi:
Dönmeliyim bâyed bergerdem بايد برگردم
Dönmelisin bâyed bergerdî بايد برگردی
Dönmeli bâyed bergerded بايد برگردد
Dönmeliyiz bâyed bergerdîm بايد برگرديم
Dönmelisiniz bâyed bergerdîd بايد برگرديد
Dönmeliler bâyed bergerdend بايد برگردند
Dönmemeliyim nebâyed bergerdem نبايد برگردم
Dönmemelisin nebâyed bergerdî نبايد برگردی
Dönmemeli nebâyed bergerded نبايد برگردد
Dönmemeliyiz nebâyed bergerdîm نبايد برگرديم
Dönmemelisiniz nebâyed bergerdîd نبايد برگرديد
Dönmemeliler nebâyed bergerdend نبايد برکردند

İzlemeliyim bâyed temâşâ bekonem بايد تماشا بکنم
İzlemelisin bâyed temâşâ bekonî بايد تماشا بکنی
İzlemeli bâyed temâşâ bebkoned بايد تماشا بکند
İzlemeliyiz bâyed temâşâ bekonîm بايد تماشا بکنيم
İzlemelisiniz bâyed temâşâ bekonîd بايد تماشا بکنيد
İzlemeliler bâyed temâşâ bekonend بايد تماشا بکنند
İzlememeliyim nebâyed temâşâ bekonem نبايد تماشا بکنم
İzlememelisin nebâyed temâşâ bekonî نبايد تماشا بکنی
İzlememeli nebâyed temâşâ bekoned نمايد تماشا بکند
İzlememeliyiz nebâyed temâşâ bekonîm نبايد تماشا بکيم
İzlememelisiniz nebâyed temâşâ bekonîd نبايد تماشا بکنيد
İzlememeliler nebâyed temâşâ bekonend نبايد تماشا بکنند

Gereklilik Şimdiki veya Geniş Zamanın Hikayesinin Çekimi:
Bu zamanın birkaç çekim şekli vardır. En çok kullanılan şekli şudur:
Gitmeliydim bâyed mîreftem بايد می رفتم
Gitmeliydin bâyed mîreftî بايد می رفتی
Gitmeliydi bâyed mîreft بايد می رفت
Gitmeliydik bâyed mîreftîm بايد می رفتيم
Gitmeliydiniz bâyed mîreftîd بايد می رفتيد
Gitmeliydiler bâyed mîreftend بايد می رفتند

Olumsuz Çekim Şekli:
Gitmemeliydim nebâyed mîreftem نبايد می رفتم
Gitmemeliydin nebâyed mîreftî نبايد می رفتی
Gitmemeliydi nebâyed mîreft نبايد می رفت
Gitmemeliydik nebâyed mîreftîm نبايد می رفتيم
Gitmemeliydiniz nebâyed mîreftîd نبايد می رفتيد
Gitmemeliydiler nebâyed mîreftend نبايد می رفتند

Bu zamanın önekli ve birleşik fiillerdeki çekim şekli:

Dönmeliydim bâyed ber mî geştem بايد بر می گشتم
Dönmeliydin bâyed ber mî geştî بايد بر ميگشتی
Dönmeliydi bâyed ber mî geşt بايد برمی گشت
Dönmeliydik bâyed ber mî geştîm بايد بر می گشتيم
Dönmeliydiniz bâyed ber mî geştîd بايد بر می گشتيد
Dönmeliydiler bâyed ber mî geştend بايد بر می گشتند
Dönmemeliydim nebâyed ber mî geştem نبايد بر می گشتم
Dönmemeliydin nebâyed ber mî geştî نبايد بر می گشتی
Dönmemeliydi nebâyed ber mî geşt نبايد بر می گشت
Dönmemeliydik nebâyed ber mî geştîm نبايد بر می گشتيم
Dönmemeliydiniz nebâyed ber mî geştîd نبايد بر می گشتيد
Dönmemeliydiler nebâyed ber mî geştend نبايد بر می گشتند

İzlemeliydim bâyed temâşâ mî kerdem بايد تماشا می کردم
İzlemeliydin bâyed temâşâ mî kerdî بايد تماشا می کردی
İzlemeliydi bâyed temâşâ mî kerd بايد تماشا می کرد
İzlemeliydik bâyed temâşâ mî kerdîm بايد تماشا می کرديم
İzlemeliydiniz bâyed temâşâ mî kerdîd بايد تماشا می کرديد
İzlemeliydiler bâyed temâşâ mî kerdend بايد تماشا می کردند
İzlememeliydim nebâyed temâşâ mî kerdem نبايد تماشا می کردم
İzlememeliydin nebâyed temâşâ mî kerdî نبايد تماشا می کردی
İzlememeliydi nebâyed temâşâ mî kerd نبايد تماشا می کرد
İzlememeliydik nebâyed temâşâ mî kerdîm نبايد تماشا می کرديم
İzlememeliydiniz nebâyed temâşâ mî kerdîd نبايد تماشا می کرديد
İzlememeliydiler nebâyed temâşâ mî kerdend نبايد تماشا می کردند

Diğer çekim şekillerini, sadece birinci tekil şahıslarını vererek şu şekilde göstermek mümkündür. Bu çekimlerde üç tekil ve üç çoğul olmak üzere toplam altı şahsın çekiminde
“mî bâyest” ve “bâyestî” fiillerinde hiçbir değişik olmamalıdır.

Gitmeliydim mî bâyest mî reftem می بايست می رفتم
Gitmemeliydim nemî bâyest mî reftem نمی بايست می رفتم
Gitmeliydim bâyestî mî reftem بايستی می رفتم
Gitmemeliydim nebâyestî mîreftem نبايستی می رفتم
Gitmeliydim bâyestî berevem بايستی بروم
Gitmemeliydim nebâyestî berevem نبايستی بروم

MUTLAK GEREKLİLİK

Geniş zaman çekiminde yardımcı fiilin geniş zaman üçüncü tekil şahsı ile asıl filin geçmiş zaman gövdesi yan yana gelir.
Başka bir şahıs söz konusu olmadığı için bu tür fiillere “tek şahıslı fiil” denilir.

Gitmek gerek, gitmeli bâyed reft بايد رفت
Gitmemek gerek, gitmemeli nebâyed reft نبايد رفت

Mutlak Gerekliliğin Hikâyesi:
Klişe olarak “mî bâyest” fiilinden sonra asıl fiilin geçmiş zaman gövdesi getirilir.
Gitmek gerekti, gitmek gerekiyordu mî bâyest reft می بايست رفت
Gitmemek gerekti, gitmemek gerekiyordu nemî bâyest reft نمی بايست رفت

EDİLGEN
Geçişli yani “neyi?, kimi?” sorularını cevaplandıran fiillerin edilgen ortacından sonra “şoden” (olmak) شدن yardımcı fiilinin istenilen zamanının getirilmesiyle elde edilir. Çekim sırasında edilgen ortaç hiçbir değişikliğe uğramaz.
Olumsuz çekimlerde olumsuzluk eki olan “ne” ن daima yardımcı fiilin başında bulunur.

Edilgen Şimdiki Zaman
Görülüyorum dîde mî şevem ديده می شوم
Görülüyorsun dîde mî şevî ديده می شوی
Görülüyor dîde mî şeved ديده می شود
Görülüyoruz dîde mî şevîm ديده می شويم
Görülüyorsunuz dîde mî şevîd ديده می شويد
Görülüyorlar dîde mî şevend ديده می شوند
Olumsuz Çekim:
Görülmüyorum dîde nemî şevem ديده نمی شوم
Görülmüyorsun dîde nemî şevî ديده نمی شوی
Görülmüyor dîde nemî şeved ديده نمی شود
Görülmüyoruz dîde nemî şevîm ديده نمی شويم
Görülmüyorsunuz dîde nemî şevîd ديده نمی شويد
Görülmüyorlar dîde nemî şevend ديده نمی شوند

Edilgen –di’li Geçmiş Zaman
Görüldüm dîde şodem ديده شدم
Görüldün dîde şodî ديده شدی
Görüldü dîde şod ديده شد
Görüldük dîde şodîm ديده شديم
Görüldünüz dîde şodîd ديده شديد
Görüldüler dîde şodend ديده شدند
Görülmedim dîde neşodem ديده نشدم
Görülmedin dîde neşodî ديده نشدی
Görülmedi dîde neşod ديده نشد
Görülmedik dîde neşodîm ديده نشديم
Görülmediniz dîde neşodîd ديده نشديد
Görülmediler dîde neşodend ديده نشدند

Edilgen Geniş Zaman
Modern Farsça’da bu zaman daha çok şimdiki zaman ile ifade edilir. Fakat, Klasik
Farsça’da bu zamanın kullanım şekli vardır.
Görülürüm dîde şevem ديده شوم
Görülürsün dîde şevî ديده شوی
Görülür dîde şeved ديده شود
Görülürüz dîde şevîm ديده شويم
Görülürsünüz dîde şevîd ديده شويد
Görülürler dîde şevend ديده شوند
Olumsuz Çekim
Görülmem dîde neşevem ديده نشوم
Görülmezsin dîde neşevî ديده نشوی
Görülmez dîde neşeved ديده نشود
Görülmeyiz dîde neşevîm ديده نشويم
Görülmezsiniz dîde neşevîd ديده نشويد
Görülmezler dîde neşevend ديده نشو

Edilgen Şimdiki Zamanın ve Geniş Zamanın Hikâyesi
Görülüyordum, görülürdün dîde mî şodem ديده می شدم
Görülüyordun, görülürdün dîde mî şodî ديده می شدی
Görülüyordu, görülürdü dîde mî şod ديده می شد
Görülüyorduk, görülürdük dîde mî şodîm ديده می شديم
Görülüyordunuz, görülürdünüz dîde mî şodîd ديده می شديد
Görülüyorlardı, görülürlerdi dîde mî şodend ديده می شدند
Olumsuz Çekim
Görülmüyordum, görülmezdim dîde nemî şodem ديده نمی شدم
Görülmüyordun, görülmezdin dîde nemî şodî ديده نمی شدی
Görülmüyordu, görülmezdi dîde nemî şod ديده نمی شد
Görülmüyorduk, görülmezdik dîde nemî şodîm ديده نمی شديم
Görülmüyordunuz, görülmezdiniz dîde nemî şodîd ديده نمی شديد
Görülmüyorlardı, görülmezlerdi dîde nemî şodend ديده نمی شدند

Edilgen –miş’li Geçmiş Zaman
Görülmüşüm dîde şode’em ديده شده ام
Görülmüşsün dîde şode’î ديده شده ای
Görülmüş(tür) dîde şode (est) ديده شده است
Görülmüşüz dîde şode’îm ديده شده ايم
Görülmüşsünüz dîde şode’îd ديده شده ايد
Görülmüşler(dir) dîde şode’end ديده شده اند
Olumsuz Çekim
Görülmemişim dîde neşode’em ديده نشده ام
Görülmemişsin dîde neşode’î ديده نشده ای
Görülmemiş(tir) dîde neşode (est) ديده نشده است
Görülmemişiz dîde neşode’îm ديده نشده ايم
Görülmemişsiniz dîde neşode’îd ديده نشده ايد
Görülmemişler(dir) dîde neşode’end ديده نشده اند

Edilgen –miş’li Geçmiş Zamanın Hikâyesi
Görülmüştüm dîde şode bûdem ديده شده بودم
Görülmüştün dîde şode bûdî ديده شده بودی
Görülmüştü dîde şode bûd ديده شده بود
Görülmüştük dîde şode bûdîm ديده شده بوديم
Görülmüştünüz dîde şode bûdîd ديده شده بوديد
Görülmüşlerdi dîde şode bûdend ديده شده بودند
Olumsuz Çekim
Görülmemiştim dîde neşode bûdem ديده نشده بودم
Görülmemiştin dîde neşode bûdî ديده نشده بودی
Görülmemişti dîde neşode bûd ديده نشده بود
Görülmemiştik dîde neşode bûdîm ديده نشده بوديم
Görülmemiştiniz dîde neşode bûdîd ديده نشده بوديد
Görülmemişlerdi dîde neşode bûdend ديده نشده بودند

Edilgen Gelecek Zaman
İlmî Farsça’da nadiren kullanılan bu zaman daha çok “beni görecekler, seni görecekler,
...” şeklinde ifade edilir.
Görüleceğim dîde hâhem şod ديده خواهم شد
Görüleceksin dîde hâhî şod ديده خواهی شد
Görülecek(tir) dîde hâhed şod ديده خواهد شد
Görüleceğiz dîde hâhîm şod ديده خواهيم شد
Görüleceksiniz dîde hâhîd şod ديده خواهيد شد
Görüleceklerdir dîde hâhend şod ديده خواهند شد

ŞART
Fiillerin çeşitli zamanlarının başına “eger” (eğer) اگر kelimesinin getirilmesiyle elde edilir.
Örnek olarak birinci tekil şahısların olumlu ve olumsuz çekimlerini şöyle olmalıdır.

Şimdiki zaman
Gidiyorsam eger mî revem اگر می روم
Gitmiyorsam eger nemî revem اگر نمی روم

Geniş zaman
Gidersem eger berevem اگر بروم
Gitmezsem eger nerevem اگر نروم

-di’li geçmiş zaman
gittiysem eger reftem اگر رفتم
gitmediysem eger nereftem اگر نرفتم

Şimdiki veya geniş zamanın hikayesi

Gitseydim eger mî reftem اگر می رفتم
Gitmeseydim eger nemî reftem اگر نمی رفتم

-miş’li geçmiş zaman
gitmişsem eger refte’em اگر رفته ام
gitmemişsem eger nerefte’em اگر نرفته ام

-miş’li geçmiş zamanın hikayesi
gitmiş olsaydım eger refte bûdem اگر رفته بودم
gitmemiş olsaydım eger nerefte bûdem اگر نرفته بودم

yeterlilik geniş zaman
gidebilirsem eger betevânem berevem اگر بتوانم بروم
gidemezsem eger netevânem berevem اگر نتوانم بروم

yeterlilik şimdiki zamanın hikayesi
gidebilseydim eger mîtevânistem berevem اگر می توانستم بروم
gidemeseydim eger nemîtevânistem berevem اگر نمی توانستم بروم

DUA
Dua kipinin yalnız üçüncü tekil şahsı vardır. Geniş zamanın üçüncü tekil şahsının son harfinden önce elif getirilir; bir başka deyişle son hecedeki sesli uzatılarak dua fiili elde edilir.
Örneğin:
Bahşîden bahş bahşâd بخشيدن بخش بخشاد

Dua fiilini oluşturmanın bir başka yolu da, istek kipi üçüncü tekil ve üçüncü çoğul şahısların sonuna elif getirilmesidir.
Gitsin رفتن رو برود برودا
Gitsinler رفتن روند بروند بروندا

5.ÇOĞUL

Canlıları gösteren isimlerin sonuna “ân” , cansızları gösteren isimlerin sonuna “hâ” eki getirilmek suretiyle çoğul elde edilir. Ancak, bu kesin bir kural olmayıp, çoğul eklerinin birbirinin yerinde kullanıldığı da olur.

Merd adam merdân adamlar مرد مردان
Zen kadın zenân kadınlar زن زنان
Diraht ağaç dirahtân, dirahthâ ağaçlar درخت درختان ، درخت ها

İsmin sonu “elif” ا ile bitiyorsa, ân آن ile arasına “ye” ی harfi getirilir.
Gedâ dilenci gedâyân dilenciler گدا گدايان

İsmin sonu “e” ile bitiyorsa, bu harf düşerek yerine “gef” harfi geçer.
Morde ölü mordegân ölüler مرده مردگان

İsmin sonu “i” ی ile bitiyorsa, “iyân” يان , “u” و ile bitiyorsa, “uvân” وان olur.
Îrânî İranlı îrâniyân İranlılar ايرانی ايرانيان
Bânû bayan bânuvân bayanlar بانو بانوان

6.İSİMLERİN ÇEKİMİ

İsimlerin hallerini göstermek için şu edatlar kullanılır:
-i hali               râ را
-e hali              be به ، ب
-de hali            der در
-den hali          ez از
ile                    bâ با

kitabı kitâb râ کتاب را ، کتابرا
kitaba be kitâb به کتاب ، بکتاب
kitapta der kitâb در کتاب
kitaptan ez kitâb از کتاب
kitapla bâ kitâb با کتاب

Ancak, bu edatlardan kimileri birbirlerinin yerine kullanılabildiği gibi, bir edat birkaç edatın verdiği anlamı verebilir.
İsmin “-nin hali” yani iyelik eki durumu “mâl-i” مال , “ez ân-i” اذ آ ن ve “ân-i” آن kelimeleriyle elde edilir. Modern Farsça’da daha çok ilk şekli kullanılır.

İn kitâb mâl-i men est Bu kitap benimdir. اين کتاب مال من است
İn kitâb ez ân-i men est Bu kitap benimdir. اين کتاب از آن من است
İn kitâb ân-i men est Bu kitap benimdir اين کتاب آن من است

Ünlem durumu ya ismin sonuna “â” ا sesini veren ünlem elifi (elif-i nidâ) getirilerek ya
da ismin başında “yâ” يا , “eyâ” ايا , “ey” ای kelimeleri söylenerek ifade edilir.
Pâdişah pâdşâh پادشاه
Ey padişah pâdşâhâ پادشاها
Ey padişah yâ pâdşâh يا پادشاه
Ey padişah ey pâdşâh ای پادشاه

7.TAMLAMA
İki isim, bir isim ile bir sıfat, bir isim ile bir masdar, bir isim ile bir ortaç arasındaki anlam bağlılığı tamlamanın esasını oluşturur ve tamlama birinci kelimenin sonunda telaffuz edilen bir “i” sesiyle ifade edilir.
Benim kitabım kitâb-i men کتاب من

Tamlamayı yazıda göstermek gerekiyorsa birinci kelimenin son harfinin sol alt köşesine kısa ve eğik bir çizgi çizilir. Buna tamlama kesresi (kesre-i izâfet) denilir.

Birinci kelimenin sonu “â” sesini veren “elif” ا harfi ile bitiyorsa, araya “ya” ی kaynaştırma harfi koyulur.
Küçük çocuklar beççehâ-yi kûçek بچه های کوچک

Sonda telaffuz edilmeyen ve “e” sesi verilerek okunan “ha” ه harfi geldiğinde, bu harfin üzerine “tamlama hemzesi” konularak “i” sesi verilir.

Telefon numarası şomâre-i telefon شمارهء تلفن

Birinci kelimenin sonunda sessiz “ha” ه harfi varsa, tamlamada sadece “i” sesi verilir ve yazıda tamlama izâfet kesresi ile gösterilir.
Dâmâdı ile birlikte hemrâh-i dâmâdeş همراه دامادش

Birinci kelimenin sonunda birlik veya belirsizlik ya’sı varsa, tamlama sesi konuşma sırasında belirtilmediği gibi yazıda da herhangi bir işaret koyulmaz. Örneğin:
Görünmeyen bir el destî nâmer’î دستی نامرئی

Birinci kelimenin sonunda “i” şeklinde okunan “ya” harfi bulunursa, tamlama “yi” sesiyle ifade edilir ve “ya” harfinin üzerine izafet hemzesi koyulur.
İsm-i hânevâdegî-yi şomâ çîst Soyadınız nedir? ؟ اسم خانوادگیء شما چيست

Birinci kelimenin sonunda sessiz okunan “vav” harfi varsa, tamlama “i” sesiyle ifade edilir. Yazıda tamlama izafet kesresi ile gösterilir. 
Gâv-i û onun boğası گاو او

Birinci kelimenin sonunda “u” şeklinde okunan “vav” harfi varsa, izafet “yi” sesiyle telaffuz edilir; yazıda izafet ya’sı ile gösterilir. 
Emû-yi men çeşmpizişk est Amcam göz doktorudur. عموی من چشم پزشک است

Birinci kelimenin sonunda sessiz okunan “ya” harfi varsa, tamlama “i” sesiyle ifade edilir. 
Çây-i kemreng açık çay چای کمرنگ

Bazen tamlamalarda ikiden çok kelime bulunur. Böyle tamlamalara “zincirleme tamlama” ‘tetâbu’-i izâfât” adı verilir.
Sedâ-yi yeknevâht-i motor-i otomobil otomobil motorunun tekdüze sesi
صدای يکنواخت موتور اتومبيل

8.SIFATLAR
Farsçada altı çeşit sıfat vardır:
a)Karşılaştırma Sıfatları:

İki derece halinde yapılır. Birinci derecede, kelimelerin sonuna “ter” eklenerek “daha”, ikinci derecede “ter”in” eklenerek “en” anlamları kazandırılır. 
Bozorg büyük بزرگ
Bozorgter daha büyük ( بزرگ تر (بزرگتر
Bozorgterîn en büyük ( بزرگ ترين (بزرگترين

Genel olarak, birinci derecede üstünlükten sonra “ez” edatı getirilerek karşılaştırma yapılır. 
Ahmed bozorgter ez Hasen est Ahmet Hasan’dan daha büyüktür.
احمد بزرگ تر از حسن است

İkinci derece üstünlükte ikinci kelime çoğul halde ise, iki kelime tamlama (izafet) ile birbirine bağlanır. 
Porcem’iyyetterîn-i şehrhâ-yi Turkiyye İstanbûl est.
Türkiye’nin en kalabalık şehri İstanbul’dur.
پرجمعيت ترين شهرهای ترکيه استانبول است

İkinci kelime tekil halde ise, tamlamasız okunur.
Kûh-i Ağri bolendterîn kûh-i Turkiyye est.
کوه آغری بلندترين کوه ترکيه است

b)Sayı Sıfatları
1’den 10’a kadar
1 bir yek ١ يک
2 iki do ٢ دو
3 üç se ٣ سه
4 dört çehâr ٤ چهار
5 beş penc ٥ پنچج
6 altı şeş ٦ شش
7 yedi heft ٧ هفت
8 sekiz heşt ٨ هشت
9 dokuz noh ٩ نه
10 on deh ١٠ ده

11’den 19’a kadar
11 on bir yâzdeh ١١ يازده
12 on iki devâzdeh ١٢ دوازده
13 on üç sîzdeh ١٣ سيزده
14 on dört çehârdeh ١٤ چهارده
15 on beş pânzdeh ١٥ پانزده
16 on altı şânzdeh ١٦ شانزده
17 on yedi hifdeh ١٧ هفده
18 on sekiz hicdeh ١٨ هجده
19 on dokuz nûzdeh ١٩ نوزده

20’den 90’a kadar
20 yirmi bîst ٢٠ بيست
30 otuz sî ٣٠ سی
40 kırk çihil ٤٠ چهل
50 elli pencâh ٥٠ پنجاه
60 altmış şest ٦٠ شصت
70 yetmiş heftâd ٧٠ هفتاد
80 seksen heştâd ٨٠ هشتاد
90 doksan neved ٩٠ نود

100’den 1000 000’a kadar
100 yüz sed ١٠٠ صد
200 iki yüz divist ٢٠٠ دويست
300 üç yüz sised ٣٠٠ سيصد
400 dört yüz çehârsed ٤٠٠ چهارصد
500 beş yüz pansed ٥٠٠ پانصد
600 altı yüz şişsed ٦٠٠ ششصد
700 yedi yüz heftsed ٧٠٠ هفتصد
800 sekiz yüz heştsed ٨٠٠ هشتصد
900 dokuz yüz nuhsed ٩٠٠ نهصد
1000 bin hezâr ١٠٠٠ هزار
10000 on bin deh hezâr ١٠٠٠٠ ده هزار
1000000 yüz bin sed hezâr ١٠٠٠٠٠ صد هزار
1000000 milyon milyun ١٠٠٠٠٠٠ ميليون
1000000000 milyar milyard ١٠٠٠٠٠٠٠٠ ميليارد

bin bir gece masalları efsânehâ-yi hezâr u yek şeb افسانه های هزار و يک شب

c)Sıra Sayı Sıfatları
Sayı sıfatlarının sonuna “om” م _ , “omî” می _ , “omîn” مين _ ekleri getirilerek elde
edilir.
Altı şeş شش
Altıncı şeşom ششم
Altıncı şeşomî ششمی
Altıncı şeşomîn ششمين

“om” ve “omî” ekleriyle türetilen sıfatlar tamlamalara girebilirler.
altıncı sınıf kilâs-i şeşom کلاس ششم
ikinci ağaç diraht-i dovvom درخت دوم
“mîn” ekiyle türetilen sıfatlar ait oldukları kelimeden önce gelirler ve tamlama yapmazlar.
sedomîn sâl-i tevellud-i Mustafa Kemal Ataturk
Mustafa Kemal Atatürk’ün doğumunun yüzüncü yılı
صدمين سال تولد مصطفی کمال آتاتورک

d)Üleştirme Sayı Sıfatları
Sayılar tekrar edilerek veya araya bazı ekler koyularak türetilir. Örneğin:
Bir bir, birer birer yek yek يک يک
Bir bir, birer birer yekâyek يکايک
Bir bir, birer birer yek tâ yek tâ يک تا يک تا
Bir bir, birer birer yek be yek يک به يک ، يک بيک
Bir bir, birer birer yegân yegân يگان يگان

e)Kesir Sayıları:
Bölen önce, bölünen sonra getirilir. 
Dörtte bir ¼ çehâr yek چهار يک
Dört bölü altı 4/6 çehâr ez şeş چهار از شش

f)İşaret sıfatları
Yakın için “in” (bu, şu) اين , uzak için “an” (o) آن sözcükleri kullanılır. Çoğulları
“inhâ” (bunlar, şunlar) اينها ve “ânân, anhâ” (onlar) آنها şeklinde kullanılır.

9.ZAMİRLER























7 yorum:

  1. Bunun kitabını nerden bulabilirim
    Türkçe okunuşu yazılması çok güzel olmuş
    Yardımcı olurmusunuz

    YanıtlaSil
  2. https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjWn-3e2InLAhUGlCwKHcnqCywQFggaMAA&url=http%3A%2F%2Fmedia.turuz.com%2FLanguage%2F2011%2F0294-Farsca%2520Dilbilgisi%2520(mehmet%2520kanar).pdf&usg=AFQjCNHWpddGt4aVNquiroFV7PuPGtXoQA&sig2=9F0j0NLN4mgGM787U_OGvQ&bvm=bv.114733917,d.bGQ

    YanıtlaSil
  3. Harika olmus devamini yazim kurallari sozluk bilgisi, noktalama isaretlerinide istiyoruz .

    YanıtlaSil
  4. خیلی تشکر میکنم. حقیقتً نوشتهء شما خیلی خوبه. من هم اهل ایران هستم، از شهر سنندج

    YanıtlaSil
  5. DASTİ ŞOMA DARD NABİNA31 Ağustos 2017 00:40

    DASTİ ŞOMA DARD NABİNA ,ZİYADE KHUB KERDİD
    MUTAŞAKKİRAM BA ŞOMA BERAY İN NUSHA

    FARSİ ZEBANİ KHOŞ EST DER DUNYA

    WALİ BERAY İN DERSA PDF NİST?

    MAN FARSİ DUST DARAM

    YanıtlaSil
  6. Çok gzl bir farsca dil bilgisi olmuş..

    YanıtlaSil
  7. Bu güzel çalışma için öncelikle tebrik ederim. Emeğinize sağlık.oldukça faydalı bu çalışmanız işime çok yaradı. Teşekkür ederim.

    YanıtlaSil