Şiir: Cenab Şahabeddin - Tekazâ-yı Üslûb

TEKAZÂ-YI ÜSLÛB

Vücud-ı fikrime bir şehper-i melek yapsam

    Şeb-i elfaz u nur-ı hülyadan;

    Per-i fikrimle havz-ı rüyadan

Alıp köpükleri zevkimce bir çiçek yapsam:

Benim bütün emelim buydu şi’re başlarken..

    Per-i fikrimdeki hayat-ı şebab

    Şeb-i elfaz içinde oldu harab

Çıkarmadan yeni bir nağme târ-ı kafiyeden..

Açıldı şimdi nigâh-ı nühüfte beynimde

    Şeb-i hikmetteki hakîkatler

    Ezerek ruhumu, takallus eder

Birer elem gibi parmaklarım cebînimde;

Bütün dimâğımı berk-i hazan gibi çevirir

    Yeni bir gird-bâd-ı fikr-i hayat;

    Yeni bir medd ü cezr-i hissiyyât

Bütün sevahil-i bahr-ı hayalimi kemirir;

Hadâik-ı heyecanımda bir gül-i nev-hîz

    Ararım vermek üzre şi’rime can;

    Bulurum bir vesile-i halecan

Ki bâd-ı vezn edemez umduğum gibi tehzîz.

Bu cüst ü cû, bu tefekkür, bu sûzen-i ser-tîz

    Eder a’sâb-ı mağzımı mecruh;

    Eder üslûb-ı şi’rimi bî-ruh

Budur bu sûzen-i aklî, bu sûzen-i hûn-rîz.

Bu ıstırab-ı taharride hislerim ezilir;

    Gelir eş’ârıma lika-yı memat;

    Kâğıt üstünde deste-i kelimât

Soğuk birer cesed-i bî-nefes gibi dizilir.

Nasıl kalırsa, bütün yâdigâr-ı ömr olarak.

    Ölüye müncemid bir ince kefen..

    Bütün evrak-ı hiss ü fikrimden

Neşâidimde kalır öyle bir gubâr ancak...

Ölümle ruhumu meze eylerim yazarken ben;

    Okuyan belki bir tebessüm eder.

    Yazarım “Bûseler, Telâkiler”...

Bütün bürûdet-i firkatle kalbim inlerken...

Şiir: Turgut Uyar / Terziler Geldiler

TERZİLER GELDİLER

Terziler geldiler. Kırılmış büyük şeylere benzeyen şeylerle
daha çok koyu renklere ve daha çok ilişkilere
Bir kenti korkutan ve utandıran şeylerle.
Kumaşlar bulundu ve uyuyan kediler okşandı. Sonra
    sonsuz çalgısı sevinçsizliğin.
Çay içmeye gidenler vardı akşamüstü, parklara gidenler de
Duruma uymak kısaltıyordu günlerini artamayan eksilmeyen
                                                                                  bir hüzünle..
Yorgun ve solgundular, kumaşları buldular, kenti doldurdular

O çelenk onbin yıllıktı, taşıyıp getirdiler
Ölülerini gömmüşlerdi, kalabalıktılar, tozlarını silkmediler
Bütün caddeler boşaldı, herkes yol verdi,

    "Tanrıtanır kadınlar ve cumhuriyetçiler
    piyangocular, çiçek satın alanlar,
    balıkçılar ağlarım, paraketelerini, ırıplarmı, oltalarını
    zokalarını, çevirmelerini ve kepçelerini topladılar.
    Sigaralarım yere atıp söndürdüler sigara içenler."

Bir şey vardı ısınmaz kalın kumaşların altında, kesip biçtiler
Patron çıkardılar, karşılaştırdılar,
Katlanılmaz bir uykunun sonunu kesip biçtiler
Şarkılara başladılar ölmüş olan bir at için
Makaslarını bırakmadılar
Bekleniyorlardı.

    "Ey artık ölmüş olan at! -dediler-
    Ne güzeldi senin çılgınlığın, ne ulaşılırdı!
    Sen açardın,
    Otuzüçbin at türünün tek kaynağıydın sen!

    Tüylerin karaparlaktı. Koşumların,

    - kokulu yağlarla ovulup parlatılan-

    nasıl yakışırdı sağrılarına ve göke.

Göke bir ululuk katardı sonsuz biçimin, at!

    Toynaklarını liflerle ovardık

    Senin karaya boyanırdı koşuşun

    Uyandırırdı bütün karaları ve denizleri.

    Çılgın kişnemeni duyardık sonsuzun yanıbaşından

    Ne güzel gözlerin vardı Kara at!

    Binlerce kişi,

    - çocuklar, kadınlar, erkekler görkemli yahut

    darmadağın giysileriyle herkes

    körler ve cüzzamlılar,

    bütün kutsal kitaplar kalabalığı,

    ermişler, kargışlılar ve günahlılar

    gebe kadınlar, vâz edenler

    ve dondurmacılar ve at cambazları ve

    tecimenler ve kıralcılar ve gemicilerle

    Tanrıtanımazlar ve tefeciler ve

    yalvaçlar..

    ormanlardan ve kıyılardan ve kıraç yerlerden gelmiş

    senin mutlu ovanı doldurup

    haykırırlardı.

    Büyük sesler içinde sen, geçerdin..."

Terziler geldiler. Bu güneşler odaların dışındaydı artık.

Herkes titrek ve sabırsız, titrek ve sabırsız evlerinde

Gazeteler yazmadı, dükkânlar dönemindeydik

Yüzlerce odalarda yüzlerce terziler, pencerelerini kapadılar

Parmakları uzun, kurusolgun yüzleri sararmış, eskimiş

                                                                        durmaktan

Yitik saat köstekleri, titrek ve sabırsız yorgun bacakları

Her şeylerine yön veren durmuşluğa olur dediler

beğenip gülümsediler.

    "Ey artık ölmüş olan at! -dediler-

    Senin eyerin ne güzeldi.

    Dişi keçi derisinden, ofir altınıyla süslü

    Nasıl yaraşırdı belinin soylu çukurluğuna

    Seninle öteleri ansırdık.

    Öteler, baklanın ve pancarm duyarlığı

    Kedinin vardığı erişilmez kişilik

    Güneşli bir damda,

    içimizden gemiler kaldırırdın,

    Suyunu büyük şölenlere tazelerdik

    Bayramımızdın. Kuburlukların

    bütün kişniş ve badem doluydu.

    Şimdi dar dünya

    Ölümün büyük hızı kesildi."

Terziler geldiler, Ateş ve kan getirmediler.

Hüzünleri kan ve ateşti ama. Uğultulu bir şey

Ekspresler garlarda kaldı, ilâçlar çıldırdılar

Kenti bir baştan bir başa dolaştım, tıs yok

Bütün odalara dağıldılar. Sürahiler tozlu, pabuçlar kurumuş

    yerlerde kırpıntılar,

    "oyulmuş yakalar, kolevlerinden arta kalanlar

    vatka pamukları, verevine şeritler, kopçalar,

    düğmeler, ilikler

    iplik döküntüleri, kumaş parçalan,

    karanlık akşamüstüleri ve sabahlar,

    dükkân tabelâları kartvizitler..."

kasıklarına kadar çıkmış, en ufak bir ölüm bile yok.

Tarafsız bir aşk çağlıyordu onların solgunluğunda

Mutfaklarını kilitlediler, büyük, atsı giysiler kestiler,

    "Ey artık ölmüş olan at! -dediler-

    Koşuşun büyütürdü dünyayı senin!

    Sen nasıl da koşardın.

    Biz güneyde yatardık, sen koşardın

    Hangi at güzelse ondan da güzeldin

    Kuyruğun parlak savruluşuyla bölerdi

    bir karaya göğü

    ve yüceltirdi, ince bezekli kuskununu.

    Gemin güzel sesler çıkarırdı güzel

    ağzında,

    herkesi sevinçle haykırtan.

    Başın yaraşırdı düşüncemize ve

    gözlerine saygıyla bakardık..."

Terziler geldiler. Durgunluktu o dökük saçık giyindikleri

Yarım kalmışlardı. Tamamlanmadılar. Toplu odalarını sevdiler.

Ölümü hüzünle geçmişlerdi, ateşe tapardılar.

Kent eşiklerindeydi, ağlayışını duydular

Kestiler, biçtiler, dikmediler ve gitmediler,

iğnelerine iplik geçirip beklediler;

    "Ey artık ölmüş olan at! -dediler-

    En güzeli oydu işte, yüzünün

    savaşla ilişkisi.

    Boydanboya bir karşıkoyma, denge

    ve istekli bir azalma. Onu bilirdik.

    O ağaç senin kanınla beslenirdi,

    hepimizi besleyen.

    Bir ülkeyi yeniden yaratırdı şaşkınlığımız

    senin karşında,

    alışverişin, alfabenin, iplik döküntülerinin ve

    her şeyi düzeltmeye kalkışmanın yok ettiği..."

Ömer Seyfettin - Cambazın Aşkı

Serkan Tuna - Ömer Seyfettin’in Kayıp Bir Hikâyesi: Cambazın Aşkı

 …yayın hayatına 5 Ağustos 1897 tarihinde başlayan Musavver Terakki mecmuası

Derginin yazar kadrosu üzerinde çalışılırken “C. Nazmi” müstearına tesadüf edilmiş,

Ömer Seyfettin külliyatları taranmış, bu hikâyenin olmadığı görülmüş ve dikkatlere sunulmaya karar verilmiştir. Hikâyede anlatılanlar, Ömer Seyfettin’in özel hayatında ilgi duyduğu jimnastik, spor ve artistik hareketlerle özdeşleşmektedir.

 

“Cambazın Aşkı” hakkındaki ilk bilgi; hikâyeci tarafından, Hakkı Tarık Us’a gönderdiği 23 Şubat 1321 [8 Mart 1906] tarihli bir mektupta verilmektedir.

 

Ömer Seyfettin söz konusu mektubunda “Nam-ı müstearımla eser denilebilecek bir şey neşretmedim. Yalnız [C. Nazmi] imzasıyla [Canbazın Aşkı] serlevhalı büyük hikâyemi neşrettim ki küçüklük hayatıma, edebiyata çalıştığım ilk günlere ait olduğu için bence pek kıymettardır.” demektedir.

 

“C. Nazmi’’ imzasıyla okuyucuya sunulan “Cambazın Aşkı” hikâyesi, Musavver Terakki’nin beşinci senesi içerisinde “Küçük Hiss-i Hikâye’’ başlığıyla dokuz sayı tefrika edilmiştir.

(12 Haziran 1902 / 30 Mayıs 1318 / 6 Rebiyülevvel 1320) / Adet 22, sayfa 175 (7 Ağustos 1902 / 25 Temmuz 1318 / 26 Cemaziyelevvel 1320)

 

Adet 16, sayfa 126’da yer alan kısımda maalesef iki sayfalık kopukluk (sayfa 127 ve 128) vardır. Hikâyenin başlangıcı vardır ancak kopuk sayfalardan ötürü devamı yer almaz. Eksik sayfaların temini için yapılan katalog taramalarından sonuç alınamamıştır.

 

Hikâyenin başkarakteri olan Victor, bir cambazhanede kalabalıklar önünde cambazlık gösterisi yapar. Ara ara kendi gösterisine katılan direktörün kızı Rosa’a aşıktır.

Hikâyede olaylar Victor’un gözünden takip edilir.

Şahısların tümü yabancıdır.

 

Hikâyenin neşredilmeye başlandığı tarih 12 Haziran 1902’dir. Bu tarih Ömer Seyfettin’in Mekteb-i Harbiye-i Şahane yıllarına tesadüf eder.

…

 

Ömer Seyfettin - Cambazın Aşkı

Onun her soyunduğu vakit, şu cambaz fanilalarını giyerken uzun uzun pazularına bakmak adeti idi.

…Rosa oradaydı.

…jimnastik aletiyle, atlarla geçen hayat-ı mesaisinde hiçbir heyecan duymamıştı.

 

O gün yemekten sonra herkes şehre, kahvelere indi. Victor yalnız kalmaya ihtiyaç duydu.

 

Rosa ve hain Paul!

Bugünden itibaren Victor için bir cehennem hayatı başladı…

 

Kendi kahkahalarıyla, neşvetleriyle meşguldüler. Aylar geçti, ilkbahar geçti, yaz geçti. Victor’u ağlatan birçok hain geceler geçti.

 

…

Türklük Bilimi Araştırmaları, 48. Sayı / 2020-Güz / s. 189-204