Turgut Uyar - Büyük Saat - Kitaptaki şiirlerden alıntılar, seçmeler

Turgut Uyar - Büyük Saat

11. Baskı 2011, YKY

Arz-ı Hal (1949)

YAD

Güzel günlerim vardı yağmurlarla ıslanan,

Ve güzel gecelerim masallarla dopdolu.

...

GARİP ANADOLUMUN DAĞLARI

Verecek bir şeyim yok ise gönlümden başka,

Uğrunuzda, üstünüzde kalsın kanlarım…

…

ÖLÜME DAİR KONUŞMALAR

Bir tutam sakız oluyor ağzımda zaman…

…

ŞEHİTLER

Kadın yüklü gemiler varmış rüyalarında

Ölüm hiç aklına gelmemiş.

…

Türkiyem (1952)

TURNAM, BİR GÜN BIRAKMIYACAĞIM...

…

Hiçbir zaman dertsiz kalmadı gönlüm

Bir çift gözden, bir yapraktan, bir kuştan.

…

TURNAM, BİR DEVİR ÇALSAK FELEKTEN

…

Turnam, ben fakir bir insanım

Hani, yurdu kahveler, hanlar olanlardan.

Sürülüp çıkarılmış ömrü boyunca

Alaca hatıralardan…

…

AYRILIKLARDAN

Böyle sessiz ayrılıklarda,

Her şey önceden belli olur.

En güzel zamanında, aşkın ve hayatın

İnsan deli olur…

…

BİR GARİP ÖLMÜŞ DİYELER

Şöyle sessizce ölüp gitmeliyim

Bir yaz gecesi Gülhane parkında.

Şu hazin ömrü tamam etmeliyim…

…

GECELERDE

…

Ağlamak, sızlamak kaç para eder

Bir şarkı söylenir, bir şarkı biter.

Ömür dedikleri gitti gider

Bir avuç su gibi parmaklarından.

…

DURMUŞ, SÜT MAVİ GECESİNE…

Benim savaşım yıllarca sonra

Dilden dile gezecek.

…

Bir şarkı söyleyin ne olur, kızlar

Uzun ve gerçek.

Bütün düşündüklerim aklımda kalsın,

Parmaklarımın telâşlı hasretiyle

Şimdi bir ıssız kasabanın

Bir odasında, kendince, ışıksız,

Yavan, hazırlıksız ve çoook uzak

Bir gece geçecek...

…

ÇIRILÇIPLAK

…

Senin de çelimsiz öksürüğün bir gün kardeşim,

Hasretle beklenir kapılarda.

…

Dünyada neler varmış bizden başka

Sevdikçe anlarsın

…

Bir gün, bir parkta otururken, biliyorum

Bir el yağmurlarla dokunacak omuzuma

Bir çift göz, bir davet, bir kalp

Çoluğu çocuğu terk edeceğim..

Yapraklar dökülecek, çiçekler solacak

…

SOKAKTAN GEÇEN KADIN

…

Ömrümüz yükte hafif, pahada ağır

…

BİTMEMİŞ ŞİİRLER

VIII

…

Hasret bir şey değil, Elâgözlüm

Ömrümüz böyle olmamalıydı

Hep aşkta durmalıydı çağımız.

Sevdayı mısra mısra değil

Ömrümle yaşamalıydım.

…

Dünyanın En Güzel Arabistanı (1959)

GEYİKLİ GECE

…

Evet kimsesizdik ama umudumuz vardı

Üç ev görsek bir şehir sanıyorduk

…

Hiçbir şey umurumda değil diyorum

Aşktan ve umuttan başka

…

TEL CAMBAZININ TEL ÜSTÜNDEKİ DURUMUNU ANLATIR ŞİİRDİR

Sizin alınız al inandım

Morunuz mor inandım

Tanrınız büyük âmenna

Şiiriniz adamakıllı şiir

…

Hepinize iyi niyetle gülümsüyorum

Hiçbirinizle döğüşemem

Siz ne derseniz deyiniz

Benim bir gizli bildiğim var

Sizin alınız al inandım

Sizin morunuz mor inandım

Ben tam dünyaya göre

Ben tam kendime göre

Ama sizin adınız ne

Benim dengemi bozmayınız

…

GÖĞE BAKMA DURAĞI

İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım

…

Sayısız penceren vardı bir bir kapattım

Bana dönesin diye bir bir kapattım

Şimdi otobüs gelir biner gideriz

Dönmeyeceğimiz bir yer beğen başka türlüsü güç

Bir ellerin bir ellerim yeter belliyelim yetsin

Seni aldım bana ayırdım durma kendini hatırlat

Durma kendini hatırlat

Durma göğe bakalım

…

OTURDUM HER KOPUĞU DÜĞÜMLEDİM

Çoktandır herşeyim uzakta

Vakitli vakitsiz aynalara bakıyorum

Dönüyorum bir daha bakıyorum

…

Tütünler Islak (1962)

ÇOK ÜŞÜMEK

Bir Kalır uzun resimlerde anısı sakallarımızın

Urban içinde Üşüyüp Üşüyüp kaldığımızın

Bir Kalır yanık yağlar kokusu şehirlerde

Uzun nehirlere binip uzaklaşmadıkça

Bir Kalır yabancı yataklarda o oteller

Meydanlar heykeller sizin olmadığınız o her yer

O çok yalınç gerçekli gelip gitmeler

Bir Kalır uzun duvarlar ve onların dipleri

Bir Kalır Yılgın Adamların hep "Evet" dedikleri

Çok üşürdük hep üşürdük üşümekti bütün yaşadığımız

Üşürdü ellerimiz aşkımız sonsuz uzun sakallarımız

Tükenir dağınık diriliği kaşıntımızın bir gün

Bir Kalır uzun kitaplarda anısı çok Üşüdüğümüzün

…

YAVAŞÇA OLUYOR ELLERİME

…

Bir denizin yanında nedir ki bıyıklı ve saçları dökülmüş bir

adam,

kötü bir alışkanlıktan başka nedir bir adam...

…

BİR BARBAR KENDİN TARTAR

BİR BARBAR AŞAĞLARDA,

…

EY Bütün Kadınlar Uzak!.. Güneşi övmüyorum. Ve

kanım ne güzel akıyor... ıslak taşlıklarda. Sanki her şey,

sanki her şey!.,

…

Ey Kimse Yok!.. Ey Bir Mavinin Unutulmasından

Arta Kalan!..

EY Sen Var mısın?..

EY Olma!..

Ah, yağmur başlayacak

…

TERZİLER GELDİLER

Terziler geldiler. Kırılmış büyük şeylere benzeyen şeylerle

…

Şarkılara başladılar ölmüş olan bir at için

Makaslarını bırakmadılar

…

"Ey artık ölmüş olan at! -dediler-

En güzeli oydu işte, yüzünün

savaşla ilişkisi.

Boydanboya bir karşıkoyma, denge

ve istekli bir azalma. Onu bilirdik.

O ağaç senin kanınla beslenirdi,

hepimizi besleyen.

Bir ülkeyi yeniden yaratırdı şaşkınlığımız

senin karşında,

alışverişin, alfabenin, iplik döküntülerinin ve

her şeyi düzeltmeye kalkışmanın yok ettiği..."

Her Pazartesi (1968)

ÖLÜ YIKAYICILAR

İyi ki geldiniz burada bulundunuz

Her şey öyle uzun, biz soğukuz ve

öyle solgunuz...

…

Ölüyü yıkadılar. Direnmedi. Anısı sürdü.

…

İki şeyin birbirinden ayrımı vardı o zaman

Kendini seven sanan veya umursanmıyan

…

FEDERICO GARCIA LORCA İÇİN ÜÇ ŞİİR

…

saat beşte

akşam leyin

Ah ellerim ve kalbim

Her şey orada kaldı.

…

Divan (1970)

YOKUŞ YOL'A

güllerin bedeninden dikenlerini teker teker koparırsan

dikenleri kopardığın yerler teker teker kanar

dikenleri kopardığın yerleri bir bahar filân sanırsan

Kürdistan'da ve Muş - Tatvan yolunda bir yer kanar

Muş - Tatvan yolunda güllere ve devlete inanırsan

eşkıyalar kanar kötü donatımlı askerler kanar

sen bir yaz güzelisin, yaprakların ekşi, suda yıkanırsan

portakal incinir, tütün utanır, incirler kanar

bir yolda el ele gideriz, o yolda bir gün usanırsan

padişahlar ve Muşlar kanar, darülbedayiler kanar

Muş - Tatvan yolunda bir gün senin akşamın ne ki

orada her zaman otlar otlar ergenlikler kanar

el ele gittiğimiz bir yolda sen gitgide büyürsen

benim içimde çok beklemiş, çok eski bir yer kanar

…

TOMRİS UYAR İÇİN BİR ŞİİR KURMA ÇALIŞMASI

seni sonsuz biçiminde buldum o biçimi almıştın

sandviçlerle, kötü şehirle, terle başbaşa kalmıştın

…

Toplandılar (1974)

ACININ COĞRAFYASI

kente kapandık kaldık tutanaklarla belli

sirk izlenimlerinden seçmen kütüklerinden

yüzlerimiz temmuzdan ötürü sallanır ve uzar

ve her köşe bir tuzaktır

birer darağacıdır her meydan saati

öğle vaktini kesinlikle gösteren

oysa hep güçlü dağları görmenin zamanıdır

çığlığım uzun uzun kalır içimde

yani güller giyinmiş bir adam nerde ben nerde

rüzgâr bir dirimi dört yöne bölerken tepelerde

ve gece duruşmasından yeni çıkmışken

sabahın terazisi eksik tartar gölgemi

artık öyle açık ki kuşkuya yer yok

kim gelirse gelsin acıya hep yer vardır

tutanaklarda duvar diplerinde ve bazı yerlerde

örneğin çukurova ve mekong köylerinde

acıdır ağacın gölgesini yapan

bunu herkes bilir

kutsal acı beslegen acı sütünü emiyoruz

yatıyoruz seninle terli döşeklerde

saati seninle kuruyoruz bir çalar saati

sen donatıyorsun kalbimizi

kalbimiz çoğu zaman yeterli ve ürkek

kendi çoğunluğunu kendi üreterek

kente kapandık kaldık iki cadde iki alan bir saat

mutsuzluk acıya varana kadar

artık yeminimiz bir tatar gölgesi gibi

öyle bir gölge ki belki çok dardır

kısa vakitlerinde aceleci akşamın

artık öyle açık ki kuşkuya yer yok

acıya hep yer vardır aramızda

dört cepli yeleğim aynı kolaylıkla taşır her şeyi

bozuk paraları da umutsuzluğu da

aynı kolaylıkla tutmuş gibi olurum

güneşin yedi renk ayasını

biliyor musun güçlü dağları görmenin zamanıdır

şimdi bir bağırsan çok iyi biliyorum

ya da üstüste silâh atsan

kent tepinir belki bütün kuşlar uçar

belki değil mutlaka

ama

bir tanesi mutlaka kalır

…

BİR ŞEYLE MUKAYYETİZ

SERBEST DEĞİLİZ EFENDİM

şaştım, senin hançerin bu kadar mıydı

varmadı yüreğime

için suçlu bir deniz gibi

dokunma yüreğime

…

KALBİNDİR

her şey benim kalbimdir

söküp aldığım kardan

kardan söküp aldığım

çocuksuz bir anne gülüşüyle

her şey benim kalbimdir

çünkü pek yaraşmaz bu dünyaya

…

her şey benim kalbimdir ki bilirim

kimsenin olmadığı bir yerde

ölümü denemek isterdin

hiç değilse bir defa

nisansız bir serçe gibi

herkesin gözlerine saçlarına

avuçlarına dolanan

ama nisan olsa da olmasa da

serçeler benim kalbimdir

…

her şey kalbimdir diyorum

ve işte o zaman

ölüme eşitliyorum aklığını

…

Kayayı Delen İncir (1982)

ALIŞTIRDILAR BİR KERE

…

aşk bağımlıdır ay'la

ve senin bir gün ölmeyeceğin

mutlu ediyor beni

…

İHBAR

(2)

sözler dilimde gezer

başka ne kaldı

yıldım su borusu gibi dayanıklı olmaktan

başka ne kaldı

evet öyleydi adı adları

durmadan kitap okurlardı

yumrukları şimşir yürekleri maden

bir divriğide görmüştüm

bir de onlarda zaten

hepsinin başında kasket

başka ne kaldı

sözler dilimde gezer

evet öyleydi adı

adları

ormanı konuşmaya oturmuştuk

orman ki dünya ormanı

zıpkından aydınlıktan divriğiden

bak hasan n'olur bak

sen ben Ömer

lütfüyle nuran polat sezer

şimdi öbürlerini hatırlamıyorum

ne kadar yakışırız bir fotoğrafa

benim sırtımda tabut

osmanın elinde mavzer

aşağı yukarı böyle

adı adları

unuttuğum yüzlerce kitap belki

belki o kadar tüfek

ne kadar yakışırdık değil mi hasan

öldürülmezsek

…

Dün Yok mu (1984)

…

Son Şiirler

SİZE OLMAYAN

sana olmayan özlem bir şeye benzemiyor

- bilinir ben yoğun içki severim

ne kavurucu ne umursanmaz ne de bir şey

kuyruksuz uçurtma gibi

sokaktan biri geçiyormuş gibi

başka bir özlemin öznesi sanki

…

Ömer Seyfettin - Acaba Ne İdi?

Acaba Ne İdi?

Çıkardıkları gün hemen döndüğü Toptaşı Tımarhanesi’nden Cabi Efendi’yi kabul etmemişlerdi.

…

Muhtelif semtlerde seyahatler etti. Tenha sokaklarda gezdi.

Mücessem bir kimya muamması”na benzeyen vesika ekmeklerine günlerce, irili ufaklı, pertavsızlarla baktı. Hatta bir gün tahlil ettirmeye bile kalktı.

Ekmeği iyice muayene ettikten sonra, “Bunun içinde bir şey var... var, evet var ama ne acaba?” dedi.

Cabi Efendi, “Siz söyleyiniz oğlum, ne var?”

…

Eski zavallılar, cahiller, sefiller nasıl zengin olmuşlarsa birtakım aptallar, budalalar, ahmaklar da birer mevki sahibi olmuşlardı.

Semerci Niyazi’nin sıracalı bir oğlu vardı.

Harpten evvel iki lâfı bir araya getiremeyen bu aptalın gayet mühim bir müessesede müdürlük mevkiini ihraz ettiğini duyunca Cabi Efendi kulaklarına inanamadı. Kalktı. Söylenen daireye kadar gitti.

Müessesede “Her şey, her şey, bütün işler onun elinde!” diyorlardı.

Cabi Efendi (…) Artık vakaların sebeplerini bulmak melekesini kaybetmişti.

…

Cabi Efendi işte yalnız bu umumî terbiyesizliğe alışamadı.

Eskiden kendisine sokakta bir şey soran: Lâfa “Lütuf buyurunuz beybaba....” filân diye başlarken şimdi bir karış piçler bile zavallıya “Ulan, hödük, bana baksana...” diye hitap ediyorlardı, hiçbir sebep yokken fena hâlde ağızlarını bozuyorlardı.

…

Ekecek birkaç dönüm yer, barınılacak bir çatı arıyordu.

Tenhalığın ağır kibarlığı, sükûnu, zevki meyus ruhuna manevî bir deva gibi tesir ettiğini duydu.

Uzaktan bir otomobil geliyordu.

…

Cabi Efendi bir dakika evvel cennet gibi gördüğü yerlerden birdenbire ürktü. Kendisini insaniyet, medeniyet âleminden çok uzak, görünmez kaplanlar, kurtlarla dolu bir sahrada sandı. Birdenbire kırda yaşamaktan vazgeçti.

Şair, Sayı: 9, 6 Şubat 1919, s. 132-137.

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul

Ömer Seyfettin - Acıklı Bir Hikâye

Acıklı Bir Hikâye

Müthiş bir kış... Her taraf kar içinde...

…

Pardon, yine sadede gelelim: Kar her tarafı beyaz bir keçe gibi örtmüştü.

…

Şey, sadede gelelim: Ne diyorduk? Minimini serçecik açlıktan ölmek, soğuktan donmak üzere idi.

…

Biz yine sadede gelelim: Serçecik, bir metre yetmiş santimetre ötesinde gayet taze bir gübre yığınını görünce, mahmur gözlerini açtı.

…

Bu esnada bahçeye bir çocuk çıktı. Elinde bir av tüfeği vardı.

…

Kıssadan hisse:

İnsan bir (...) yediği zaman damın üzerine çıkıp bağırmamalıdır!

Zaman, Sayı: 282, 16 Kânun-ı sani [Ocak] 1335/1919, s. 2.

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul

Ömer Seyfettin - And

And

Ben Gönen'de doğdum. Yirmi yıldan beri görmediğim bu kasaba hayalimde artık seraplaştı.

Mektep bir katlı, duvarları badanasız idi. Kapıdan girilince üstü kapalı bir avlu vardı. Daha ilerisinde küçük. ağaçsız bir bahçe ... Bahçenin nihayetinde ayakyolu, gayet kocaman aptest fıçısı... Erkek çocuklarla kızlar karmakarışık otururlar, beraber okur, beraber oynarlardı. «Büyük Hoca» dediğimiz kınalı, az saçlı, kambur, uzun boylu ihtiyar, bunak bir kadındı.

«Küçük Hoca» erkekti. Büyük Hoca'nın oğlu idi.

Kızlar, belki saçlarımın açık sarı olmasından, bana hep «Ak Bey» derlerdi.

Mektepte yalnız bir nevi ceza vardı: Dayak ... Büyük kabahatliler, hatta kızlar bile falakaya yatarlardı.

Küçük kabahatlilerin cezası ise nispetsiz, mikyassız idi. Küçük Hoca'nın ağır tokadı...

Bahçedeki aptest fıçısının musluğu koparılmıştı.

Büyük Hoca bu kabahati yapanı arıyordu. Bu, mavi cepkenli. kırmızı kuşaklı, hasta, zayıf bir çocuktu. Haber verdim. Falakaya konacaktı. İnkar etti. Sonra diğer bir çocuk çıktı. Kendi kopardığını. onun kabahati olmadığını söyledi. Yere yattı. Bağıra bağıra sopaları yedi.

- Musluğu Ali koparmıştı - dedi-, ben de biliyordum. Ama o çok zayıf, hem hastadır.

Görüyorsun, falakaya dayanamaz. Belki ölür, daha yataktan yeni kalktı.

- Ama sen niçin onun yerine dayak yedin?

- Niçin olacak. Biz onunla and içmişiz.

O bugün hasta, ben iyi, kuvvetliyim. Onu kurtardım işte.

Bir gün bu yeni öğrendiğim geleneğin nasıl yapıldığını da gördüm.

- Biz birbirimizin kanlarını içeriz. Buna «and içmek» derler. And içenler kan kardeşi olurlar. Birbirlerine ölünceye kadar yardım ederler, imdada koşarlar.

…anneme fikrimi, her çocuk gibi birisiyle and içmek istediğimi söyledim. Andı tarif ettim. Razı olmadı.

Aklıma and içmeyi koymuştum. Fakat kiminle?

Mıstık'a,

- Haydi, dedim, hazır elim kesildi. Kan kardeşi olalım. Sen de kes ...

Tereddüt etti. Siyah gözlerini yere dikerek büyük, yuvarlak başını salladı:

- Olur mu ya... And için kol kesmek lazım...

- Canım ne zararı var? -diye ısrar ettim, kan değil mi? Hepsi bir. Ha koldan, ha parmaktan ... Haydi, haydi!

Razı oldu.

Bilmiyorum, aradan nice zaman geçti. Belki altı ay, belki bir yıl... Mıstık'la kan kardeşi olduğumuzu adeta unutmuştum.

Birdenbire karşıdan iri. kara bir köpek çıktı. Koşarak geliyordu. Arkasından, birkaç adam, kalın sopalarla kovalıyorlardı. Bize, “Kaçınız, kaçınız, ısıracak!” diye bağırdılar. Korktuk, şaşırdık. Öyle kaldık.

O vakit Mıstık, “Sen arkama saklan!” diye haykırdı, önüme geçti.

Köpek onun üzerine hücum etti.

Sopalı amcalar yetiştiler. Köpeğe odunlarının. bütün kuvvetiyle birkaç tane indirdiler. Mıstık kurtuldu. Zavallının kollarından, burnundan kan akıyordu.

Mıstık, “Bir şey yok… Acımıyor... Biraz çizildi...” diyordu. Evine götürdüler. Ben de hemen evimize koştum.

Ertesi günü Mıstık mektebe gelmemişti. Daha ertesi günü yine gelmedi...

Ondan sonra ben her sabah Mıstık'ı iyileşmiş bulacağım ümidiyle mektebe gittim.

Fakat heyhat... O hiç gelmedi... Köpek kuduzmuş. Baktırmak için Mıstık'ı Bandırma'ya götürdüler. Oradan İstanbul'a göndereceklerdi.

Nihayet bir gün işittik ki. Mıstık ölmüş...

…bu küçük yara izi bence pek mukaddestir.

Ve kavmiyetimizden, hadsi (intuitif) Türklükten uzaklaştıkça, daha müteaffin derinliklerine yuvarlandığımız karanlık uçurumun bu ahlaksızlık ve bozukluk, vefasızlık ve hodgamlık, adilik ve miskinlik cehenneminin dibinde meyus ve şartlaşmış, kıvranırken, saf ve nurdan mazi, kaybolmuş bir cennetin hakikatten uzak bir serabi halinde karşımda açılır... Beni müteselli ve mesut eder. Saatlerce Mıstık'ın hatırasıyla, bu muazzez ve necip matemin eskiyip unutuldukça daha ziyade kıymeti artan tatlı ve mahzun acısıyla mütelezziz olurum...

(Genç Kalemler Dergisi, 1328/1912, Sayı 11)

…

Ömer Seyfettin Bütün Eserleri: 8, Bilgi Yayınevi (s. 29-38)

Ömer Seyfettin - Antiseptik

Antiseptik

Minimini, güzel, şeytan Bedia’yı ailesi büyük bir adama vermek istiyordu.

“Kırkında var, yok...” diyorlardı. Bedia daha on yedisine girmemişti.

…

Namık dedi ki: “Bende tılsımlı bir su var; onunla nişanlının bıyıklarını yıkatabilirsen bir asır yaşında olduğunu sana söyleyecek. O vakit de varacak mısın?”

…

Dudaklarınızı yıkayınız. İstediğiniz kadar öpünüz.

…

Şu aynaya bakınız! Hayaliniz size cevap verecek...

Abanoz bıyıkları fildişi gibi bembeyaz olmuştu.

Burnu kanıyormuş gibi mendili ağzına tutarak salonun ortasından hızla geçti.

Diken, Sayı: 7, 23 Kânun-ı sani [Ocak] 1919, s. 6.

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul

Ömer Seyfettin - Apandisit

Apandisit

Akşam yemeğinde erik hoşafı vardı.

Gece yatakta uyuyamadım ve karar verdim ki ağzımdan eksik çıkan bu hain çekirdeği ben yutmuşum...

Duyduğum bu sarih evcaı teşhis ettirmek ve ameliyata hazırlanmak için dostum ‘S...’in muayenehanesine gidiyordum.

Bit-tesadüf önünden geçtiğim lokantanın içine baktım. Operatör orada idi.

“Sevgili doktor! Kirazlarınızın çekirdeklerini ne yaptınız?”

“Oo, monşer!.. Yuttum!” dedi.

“İyi ama, apandisitten hiç korkmuyor musunuz?..”

“Ne apandisiti? Azizim o eski nazariye, hiç kiraz çekirdeğinden apandisit olur mu?..

…

Piyano, Sayı: 11, 25 Teşrîn-i evvel 1326 [8 Kasım 1910], s. 128-129.

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul

Ömer Seyfettin - Ashab-ı Kehfimiz

Ashab-ı Kehfimiz

Meşrutiyet’ten sonra büyük adamlarımızın çoğuyla görüşmüştüm. Hepsinin fikri, aşağı yukarı, şu neticede toplanıyordu: “Osmanlılık, müşterek bir milliyettir. Osmanlılık ne yalnız Türklük, ne de yalnız Müslümanlık demektir. Osmanlı devletinin idaresinde yaşayan her fert ‘bilâtefrik-i cins ü mezhep’ Osmanlı milletine mensuptur!” Hâlbuki bu fikir, gayr-i millî Tanzimat maarifinin yetiştirdiği dimağlarda doğmuş bir vehimden, bir ham hayalden ibaretti.

Bu muhterem efendiler; Balkan Muharebesi’nden sonra da hakikati göremiyorlardı.

Türk köylüsü “Dili dilime uyan, dini dinime uyan...” diye milliyetin hududunu pek güzel anlarken münevver efendiler son inkılâp esnasında ne dile, ne dine ehemmiyet veriyorlardı.

…

BİR ERMENİ GENCİNİN HATIRALARI 1 YENİ BİR DERNEK

30 Ağustos 1908, Moda...

…coğrafya hocamız vardı.

“Dünyada en birinci zevk ruzname tutmaktır” derdi.

Kendi kendime “Ruzname tutmak, tahrirî bir gevezeliktir” derdim.

Bugünden itibaren yarını yazmağa başlayacağım.

…kardeşlerimizi Kürt cellâtlarına doğratan Kırmızı Sultan’ın kuvveti, iktidarı birdenbire söndü.

Patrikhaneler “Eski hukukumuz, eski imtiyazlarımız” diye kımıldanmağa başladılar.

Rumlar, Arnavutlar, Bulgarlar, bazı Ermeniler “Osmanlılık bizim milliyetlerimiz için bir tehlike teşkil eder” diyorlar.

Memleketimizin son şairi Tevfik Fikret meşhur Rübab-ı Şikeste’sinde, ilâç için olsun bir ‘Türk’ kelimesi geçirmemiştir.

…

2 Sonuncu Olan İLK TEŞEBBÜS

23 Nisan 1912, Moda...

Dün İstanbul’a geldim.

İki sene evvelki fikirlerim bugün tamamıyla değişmiş bulunuyor.

“Osmanlılık” nedir? Kaynaşma Kulübü bunun manasını bana öğretti:

1- Osmanlı namı altında yaşayacak Türk mürk hangi milletten olursa olsun, milletler, kendi milliyetlerinden vazgeçecekler.

2- Dinlerinden, müesseselerinden, lisanlarından, yavaş yavaş ayrılacaklar. [56]

3- Cemaatlerinin ilham ettiği “irade”leri sunî bir nisyan ile unutarak yalnız ferdî, yalnız şahsî, uzvî “arzularıyla” yaşayacaklar.

4- “Osmanlı” namı tahtında birleşerek yeni, tarihsiz bir milliyet husule getirecekler.

İlk Tanzimatçılar bir kalemde milliyetleri sildiler. Türke Türklüğünü unutturdular. Lâkin dine dokunamadılar. Çünkü onlar da bizim gibi, belki bizden ziyade asırlardan beri köklenmiş taassuptan korkuyorlardı. Taassup izale edilince, tabiî, din de kalmazdı.

“Memâlik-i Osmaniye”de en çok mümini olan din İslâmlıktı. İslâmlığı yıkmak için ihmal icap ediyordu. Tanzimatçılar da memleketin her tarafını tanzim [69] ederken, medreselere hiç bakmadılar. Dinî müesseseleri hep eski hâlinde bıraktılar. İhmal ettiler.

…

3 ON İKİ SENE SONRA

“Hayat bir uykudur, aşk onun rüyasıdır!” derler.

Türkiye’de son felâketlerin uyandırdığı millî ruh büyümüş, alevlenmiş, her tarafı sarmıştır. Anadolu’nun en ücra köylerinde bile bütün Türk çocukları “Turan Turan” diye bağırıyorlar.

Artık kimse Osmanlı Kaynaşma Kulübü’nden bahsetmiyor, hep “Ashab-ı Kehf” konuşuluyor, onlarla eğleniliyordu.

…

Ashab-ı Kehfimiz, Kanaat Kitaphanesi, Kanaat Mat., İstanbul, 1918, 101 s.

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul

Ömer Seyfettin - Asilzâdeler

Asilzâdeler

“Monşer, asalet olmazsa bu memleket batar.”

“Ben...” diye başlayıp lâfını, her nedense, tamamlamayan Efruz Bey yalnız “bu fikirde” değil, hatta fazla olarak bizzat kendisi hâlis bir “asilzade” idi.

…

Müzekki Bey, “Asalet için ilk lâzım olan şey Meşrutiyet’tir” dedi, “işte size İngiltere büyük bir misal! Meşrutiyet sayesinde İngiltere nüfusu üç yüz milyona yakın Hindistan’a hâkimdir. Daha hesaba gelmez binlerce müstemlekeye hâkimdir. Demek bir kere bu Meşrutiyet sayesinde İngiltere, Hindistan’ın, Mısır’ın, daha birçok yerlerin efendisi olmuş, dünyanın en yüksek ‘asalet’ mevkiini almıştır.

…

Efruz Bey ayağa kalktı.

“Bu memlekette asalete o kadar ehemmiyet verilmiyor. Niçin? Buna hepiniz cevap veriniz.”

…

“Bakınız, ben bu sebebi size söyleyeyim. Biz asil olduğumuz hâlde ismimize ehemmiyet vermiyoruz. Ecdadımızın namlarını taşımıyoruz. Asalet unvanları kullanmıyoruz. Biz kendi kendimizi tanımazsak halk bizi tanır mı?”

…

Müzekki dö Civan’a prens unvanı verilince Kâmuran Bey aslını, ecdadını anlatmak için acele etti.

…

Prens Eternel dö Kara Tanburîn!.. Hepsi bu muhteşem ismi tekrarladılar.

…

Nermin Bey: “Pekâlâ marki olabilirim. Cetlerim hep hükümdarların dizanterilerini iyi etmişlerdir.

…

Fakat Efruz Bey kendi asaletini, kendi cetlerini anlatamamıştı. Saat altıyı geçiyordu. Bu beş asil genç birbirinden ayrılamadılar.

(Efruz Bey) “Söyle anne, benim unvanım ne?”

Hiçbirisinden bir cevap alamayınca daha ziyade ateşlendi. Ana oğlunun, hizmetçiler efendilerinin unvanını bilmiyorlardı. Bu memleket batmasın da neresi batsın? Bu ne idraksizlik, bu ne kabalık, bu ne hayvanlıktı.

…

Ecdadı ihtimal ki... Hayır, “ihtimal ki” değil, muhakkak surette “Kızıl Ahmetli”lerdi.

“Prens Efruz dö Kızıl!..” dedi.

Sabah olmuş, hızla kapıyı açan Despina sütlü kahvesini getirmişti.

Şakadan Despina’nın üzerine atıldı.

Manzara müthişti! Prensin elinden kurtulan Despina, saçı başı karmakarışık, tıpkı iffetine tecavüz olunmuş masum bir kız oğlan kız gibi, hıçkıra hıçkıra, derin derin ağlıyor, yanmamak için hemen kazı çeviren Prens “İşte sütümü döken beceriksizi ben böyle döverim!” diyordu. Ama hanımefendi yutmadı. Bağırdı: “Dışarıda ne halt yersen ye... Burası bildiğin yer değil... Benim boynuzlarımı takmağa vaktim yok...” Despina’yı hemen kovdu.

…

Prens Zırtaf, “Benim apartmana buyurun!” dedi.

…

İki iri adam bir anda göründü. Ellerinde revolverler vardı: “Ellerinizi yukarı kaldırın!”

Komiser olması icap eden memur: “Ben ‘Bu Beyoğlu’nda sana kumar oynatmam’ demedim mi?”

“Biz burada kumar oynamıyorduk ki...”

“Ya ne yapıyordunuz?”

“Hiç...”

“Onu sen babana yuttur…”

…

Komiser biraz tereddüt ediyordu. “Hepinizin üzerinden beş lira çıkmadı. Paralar nerde?”

Para lâfı Efruz Bey’in kibrine dokundu. Sert bir cevap verdi: “Biz üzerimizde para taşımaya tenezzül etmeyiz.”

“Vay beyim vay! Ya ne yaparsınız?”

…

Efruz Bey asıl tahkikatı kumar meselesine çevirebildiği için memnundu. Hiç mukavemet etmedi. Karakola gitti. Bir gece yattı. Ertesi gün kefaletle tahliye olundu. Uzun müddet asil arkadaşlarına rast gelmedi.

Politika, asalet teşebbüsleri cılk çıktıktan sonra Efruz Bey için yapılacak yalnız bir şey kalıyordu: Milliyetperverlik! O, öyle bir köşede oturacak, şöhretten, şandan uzak yaşayabilecek bir tip değildi. Hareket, inkılâp, gürültü harıltı adamıydı.

Vakit, Sayı: 3051-3058, l-8 Temmuz 1926, s. 3;

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul

Ömer Seyfettin - Aşk Dalgası

Aşk Dalgası

Vapur dopdoluydu.

Kadıköyü’ne gidiyorduk.

Ansızın omzuma bir el dokundu.

Bu, en sevdiğim mektep arkadaşlarımdan biriydi. On iki senedir görüşmemiştik.

“…Nen var kuzum?”

“Hiç, hiç... Dalga geçiyordum.”

“Ne dalgası?”

Gülerek cevap verdim: “Aşk dalgası...”

“Daha bekâr mısın?”

“Bekârım!”

Hâlâ aşk dalgası geçmene bakılırsa hayatı anlamamış, açık ve bariz hakikatin farkına varmamışsın.

…bizim muhitimizde, Türklerin muhitinde de aşk şiddetle yasaktır.

Çünkü sevmek için evvelâ görmek lâzım. Hâlbuki genç bir kızla yuva yapmak ölünceye kadar bahtiyar yaşamak için konuşmak, anlaşmak, sevişmek değil; hatta bir kerecik olsun yüzünü görmek imkânsız...

Gazinolar, balolar, tiyatrolar ve ilh... yani Beyoğlu tarafı asla Türk değildir. Orada yabancılar kendi muhitlerini, kendi âdetlerini yaşarlar.

Ve erkeklerin birçoğu daha hâlâ bilmezler ki bu görücü hanımlar güzelden ziyade bir çirkin ararlar... Ve mutlaka da bulurlar. Güzel bir kız alırlarsa kardeşlerinin yahut oğullarının onu seveceğini, onun lafını dinleyeceğini ve sonra kendi pabuçlarının dama atılacağını düşünmek onları çıldırtır. Güzellikten dehşetle ürkerler. Bunun için İstanbul’da koca bulamayan, evde kalan kızların yüzde doksanı en güzeller, en cazibeliler, en sevimlilerdir.

…

Genç Kalemler, Sayı: 24-25 (On Temmuz’a mahsus mümtaz nüsha) 10 Temmuz 1328 [23 Temmuz 1912], s. 4-11, 14-15.

…

(Özet değildir)

…

Ömer Seyfettin, Bütün Hikâyeleri (Hazırlayan: Hazırlayan: Nâzım Hikmet Polat), Yapı Kredi Yayınları, 2. Baskı, 2015, İstanbul