Ahmet Haşim – O

Ahmet Haşim – O

Bir hasta kadın, Dicle'nin üstünde her akşam

Bir hasta çocuk gezdirerek, çöllere gül-fâm

Sisler uzanırken o senin doğmanı bekler.

Yorgun gibi mühmel duran asude ufuklar

Titrer, silinir... Dâmen-i şeb her şeyi saklar,

İklim-i hayalâta bakan bir nazar-ı dûr

Hüzniyle doğar necm-i sema sâkit ü mahmur;

Bir mâilik üstünde yanar gizli ziyalar

Leylin bütün ezhârı semalarda açarlar,

Leylin bütün ezhârı, bütün ruh-ı ziyası;

Bir nefha-yı meçhulenin eşyaya teması,

Zulmetlerin esrarını baştan başa sallar,

Sen, ah, doğarsın o zaman, mest ü ziyadar...

Sahilleri sessiz dolaşan hasta hayale,

Bir nûr-ı teselli taşır alnındaki hâle;

Hatta o soluk çehreye nûrun dokunurken,

Bir buseye benzerdi ki gelmiş ona senden.

Nehrin gece, rüya vü serâirle boğulmuş,

Ufkunda tahassürler okur gamzede bir kuş.

Bir giryeli ses - belki kadın, belki de erkek -

Söyler gecenin şi’rine bir aşk, bir ahenk...

Nûrun dökülür, sahil erir, karşıki yerler

Bir hâb-ı münevverde hep eşkâlini gizler;

Sîmîn dumanlarda ölür ruh-ı menâzır,

Bir ra’şe-i zerrin ta karşıda yer yer

Mahmur ışıklar yüzer esrar üzerinde

Yorgun sular üstünde kanar bir şeb-i hande...

Her lerze, her ahenk bulut, hâb oluyorken,

Bir feyz-i umumi-i ziyadar ile birden,

Sakin soluyorken gece eşbâh ü avâlim,

Yalnız o ziyalarda kalır sakin ü muzlim.

Ey mâh cebînin o cebîn-i keder ü gam,

Altında o yorgun, o soluk heykel-i mâtem!

Tahlil

1. bölüm

Hasta kadın annedir. Dicle, Bağdat yakınlarından akan bir nehirdir. Hasta çocuk da şairi temsil etmektedir. Doğması beklenen aydır. Şair aya “sen” diye hitap eder.

2. bölüm

Ahmet Haşim, tüm varlıkları bir sis perdesi ardında görmeye çalışır, böyle ister.

Akşamla birlikte bütün objeler görünmez olmaya başlıyor (Gecenin eteği her şeyi saklar). Haşim, geceleri sever, öyle ki, bu bölümde geceyi bir kadına benzetiyor. Gece ve uyku, Haşim uykuyu da kişileştiriyor. Ona bir canlılık vasfı (yorgunluk) veriyor (yorgunluk mefhumu da Haşim’in şiirlerinde sık görülür).

Gökte doğan yıldız hayaller iklimine bakmaktadır. Realiteden uzaklaşmaya başlıyoruz. Akşamda bir, mavilik oluşur. Bunun üstünde gizli ışıklar yanmaya başlar (akşam olmuş ve yıldızlar bir bir belirmeye başlamıştır). Gece yerine “mâilik”, yıldız yerine de “gizli ışıklar” demesi sembolizminden dolayıdır.

“Gecenin bütün çiçekleri” bu irrasyonel ifade de yine sembolizm hanesinde değerlendirilmelidir.

“Semalar” der Ahmet Haşim, gökyüzü onun için katman katmandır. Işığın da bir ruhu vardır onun için. Gökyüzü bu ruh ile farklı bir aydınlığa kavuşur. Sembolizmin en belirgin özelliği müphem olmasıdır. Şiirdeki bu müphemlik okurda eksikliğe yol açmıyor.

3. bölüm

Hasta kadına ay teselli getirmektedir.

Hasta kadın güneşli günden, gündüzün güneşinden mustariptir, gecenin serininde ay ile teselli bulur.

4. bölüm

Gece gelir ve Dicle’nin uyku sırları rüyalara boğulur. Rüya ve sır; bunlar Ahmet Haşim’in anahtar kelimelerindendir.

Bir kuş sesi duyulur, bunun ardından ağlamaklı bir ses kuş sesine eşlik ediyor.

Bu sesler geceden müteşekkil şiire bir ahenk, bir melodi katmaya çalışıyor.

5. bölüm

Ay ışığında sahil erimektedir. Haşim buradaki dizelerde varlığın mahiyetini değiştirip gizli bir hale geldiğini betimler.

Öyle bir sis kaplıyor ki etrafı, değdiği her şey görünmez oluyor.

Gecenin karanlığında Dicle’nin suları üzerinde görünen sarı renkli ışık dalgalarını şair, sırların üzerindeki altın rengi titreyiş olarak tasvir eder. Dicle burada sır olmuş, ışık ise altın rengi bir titreme.

Yorgun suların üzerinde bu ışıltılar kandil gibi gülümser.

6. bölüm

Şiir, matemli bir atmosferde sona erer.

Ayın doğuşu ile manzara hüviyet değiştiriyor. Şair, hasta kadın için yine teselli istiyor. Ay ışıkları altında hasta kadın bir matem heykeli gibi hareketsizdir…

---

Ahmet Haşim

Bağdatlı bir köy çocuğudur. Çölü tanıyarak büyümüştür. Çöl tesiri şiirlerinde görülür. Çölün yakıcı sıcağına tezat olarak akarsu da Ahmet Haşim’in şiirlerinde dikkat çekecek sıklıkta vurgulanır. Akşam serinlerine yer vermesi de yine çöl iklimiyle alakalıdır.

Annesi hasta bir kadındır ve Ahmet Haşim’in karakterinde çok önemli bir yeri vardır. Şiir yazdığı dönemde annesini kaybetmiştir ve anne, bir hatıra olarak Haşim’in şiirlerinde yaşamaya devam etmiştir.